Ödevlerde yapay zeka kullanımı arttı! Uzmandan uyarı geldi

Yeni bir eğitim-öğretim döneminin kapıları açılırken, okula dönüş hazırlıkları da geçmiş yıllara kıyasla büyük bir değişim gösteriyor. Artık öğrencilerin sırt çantasına sadece defterler ve kalemler değil, aynı zamanda yapay zeka araçları da giriyor. Google’ın arama trendleri, öğrencilerin ders çalışma alışkanlıklarında sessizce başlayan bu devrimi gözler önüne seriyor... 

RAKAMLAR NE ANLATIYOR?

Google verilerine göre, "yapay zekâ ile ders çalışmak" aramaları son 12 ayda inanılmaz bir yükselişle %180 artış gösterdi. Bu hızlı yükseliş, yapay zekanın ödevleri hızlıca tamamlamak için bir kısayol olarak görülmeye başladığını ortaya koyuyor.

Uzman Klinik Psikolog Kaan Üçyıldız konuyla ilgili sorularımızı yanıtladı...

1) ChatGPT, Gemini ve benzeri yapay zekâ araçlarının ücretsiz ve kolay erişilebilir olmasını ve arama trendindeki %180’lik artışı nasıl yorumluyorsunuz?

İnsan doğası gereği kolay, hızlı ve zahmetsiz çözümleri tercih eder. Bu nedenle, bu araçların cazibesi çok.  İnsanların öğrenme ve bilgiye erişim yollarında büyük bir dönüşüm yaşandığını gösteriyor. Bilgi artık yalnızca kitaplarda, öğretmenlerde ya da geleneksel arama motorlarında değil; daha etkileşimli, hızlı ve kişiselleştirilmiş biçimde ulaşılabiliyor ancak bu hızlı artış, hızlı bir şekilde de tüketime neden olacağı için olumsuz sonuçlara da sebep olabilir. Aslında %180’lik artış, merakın ve beklentinin yüksekliğini yansıtıyor.

 2) Yapay zekânın öğrencileri tembelleştirme ve araştırma konusunda geriletme ihtimali sizce var mı? Buna karşı ne yapılabilir?

Evet, özellikle ergenlik döneminde “kolay yolu seçme” eğilimi yüksek olduğu için bu risk var. Öğrenciler sadece cevap almak için yapay zekâyı kullanırsa, kendi zihinsel çabaları azalabilir ya da ödevlerini yapay zeka aracılığıyla yapmayı tercih ederlerse öğrenmekten ziyade sadece kopyalamayı tercih etmiş olurlar. Bu da ilerleyen süreçte akademik anlamda başarısızlık, düşük sınav puanları, sınıf tekrarları gibi ciddi sorunlara yol açabilir.

Buna karşı, yapay zekânın aslında sadece yardımcı bir araç olduğunu vurgulamak gerekir. Öğretici bir araç olarak görülmemesi gerekir. Örneğin çocuk kendi yaptığı bir ödevin doğruluğunu yapay zeka ile test edebilir veya kendisine ödevi hakkında sorular sormasını isteyebilir ancak doğrudan ödevi yapmasını istememelidir. 

 3) Bu, eğitimde bir devrimin başlangıcı mı, yoksa geçici bir heves mi?

Psikolojik açıdan bakıldığında, kolay ulaşılan her şey hızla tüketilir. Öğrenmek çeşitli teorik bilgi ve deneyimin harmanlanması ile oluşur. Yapay zeka şuan için sadece teorik bilgiyi sunabilir, deneyim ve davranışa dönüşümü bireyin kendi kontrolündedir. Geliştirilmesi gereken nokta da burasıdır. Şuan için hevesle başlayan yapay zeka ilerleyen süreçte bir devrim olabilir. Özellikle eğitim sistemleri de zamanla buna uyum sağlayacaktır. Bu, basitçe internetin veya akıllı telefonun hayatımıza girmesiyle benzer bir süreçtir: ilk başta şaşkınlık, sonra direnç, en sonunda ise entegrasyon.

4) Yapay zekâ, öğrencilerin öğrenme motivasyonunu ve ders çalışma alışkanlıklarını nasıl etkiliyor?

Bu noktada çift yönlü bir etki gözlemliyoruz:

• Olumlu: Zor konuları sadeleştirme, kişisel hızda öğrenme ve sürekli geri bildirim alma imkânı, öğrencinin öğrenme motivasyonunu artırabilir. Anlaşılmayan bir noktayı defalarca ve sabırla açıklayabilen bir “dijital asistan” öğrenciyi rahatlatır.

• Olumsuz: Hazır bilgiye ulaşmanın kolaylığı, sabır ve emek gerektiren öğrenme süreçlerini değersizleştirebilir. Zor konuların sadeleştirilmesi, bilginin basitleşmesine neden olabilir ve bilgi öğrenci gözünde önemini kaybedebilir. Birey, yapay zekanın sanal dünyasından kaynaklı gerçek yaşamda kişilere soru sormaktan çekinebilir. Hızla alınan yanıtlar nedeniyle birey sormayı, sorgulamayı ve merak etmeyi zamanla bırakabilir. Çünkü Öğrenci, “Neden kendim uğraşayım, zaten yapay zeka bana anlatıyor” düşüncesine kapılabilir. 

Aslında baktığımızda yapay zeka ders çalışma isteğini ve öğrenme motivasyonunu şuan için olumsuz etkilerinin daha ön planda olduğu söylenebilir. 

5) Yapay zekâ, öğrencilerin akademik başarılarını etkileyebilir mi?

Doğru kullanıldığında evet. Özellikle bireyselleştirilmiş öğrenme desteği, sınav hazırlığı ve ödevlerde rehberlik, öğrencinin akademik performansını artırabilir. Fakat artışın sürdürülebilir olması, öğrencinin “pasif kullanıcı” değil, “aktif öğrenen” olmasına bağlıdır. 

Ancak günümüzde öğrencilerin büyük bir bölümü yapay zekayı doğru kullanmamaktadır. Tam aksine ödevleri, görevleri basit bir şekilde yaptırabileceği bir araç olarak görmektedir. Yani öğrenme temelli bir yaklaşımdan ziyade sadece tüketme temelli bir yaklaşım mevcuttur. Bu nedenle günümüzde henüz yapay zeka doğru kullanılmamakta ve öğrencilere akademik başarılarını olumsuz etkilemektedir.

6) Yapay zekâya aşırı bağımlılık, öğrencilerin eleştirel düşünme, problem çözme ve yaratıcılık gibi temel becerilerini köreltebilir mi?

Evet, aşırı kullanımda bu risk vardır. İnsan beyninin gelişmesi için “çaba, hata yapma ve çözüm bulma” süreçlerine ihtiyaç vardır. Yapay zekâ bu süreçleri tamamen ortadan kaldırıyor, öğrenci kendi becerilerini kullanmayı bırakıyor. Bu durum, bir sporcunun sadece maçı izleyip hiç antrenman yapmamasına benzetilebilir. Çözüm, yapay zekâyı düşünmeyi kolaylaştıran ama düşünmenin yerine geçmeyen bir araç olarak konumlandırmaktır. Bu nedenle öğrenciler yapay zekayı sadece küçük bir destek olarak görmeli ve yaşamın tamamına entegre etmemelidir. Unutulmamalıdır ki hızlı ve kolay tüketilen her şey  bir süre sonra değersizleşir. Yapay zeka eğitimde bir devrim yaratma potansiyeli taşıyor. Ancak öğrencilerin zihinsel becerilerinin korunabilmesi için, kullanım biçimi kritik. Yapay zekayı “rehberlik eden bir yardımcı” olarak görmek gerekiyor.