Ev kazalarında işinize yarayacak ilkyardım önerileri 

Yazı: Mürsel Çavuş

Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi’nden mezun olduktan sonrasında kadın doğum ve yenidoğan bölümlerinde uzun yıllar çalışan, sonrasında kurduğu ‘Ayşe Öner Hamile Rehberlik Hizmetleri’ ile annebabaları eğiten Öner, “Tüm çocuklar kaza eğilimlidir. Gelişim sürecinde çocuğunuzun kazaya diğer çocuklardan daha fazla meyilli olduğunu görebilirsiniz. Her bulduğu şeyi ağzına götürüyorsa, kolayca hava yolu tıkanma kazası, yürümeye başladığında paldir küldür gidiyorsa düşme-çarpma kazaları çocuklar için kaçınılmazdır” diyor. 14 yaş altı çocuklar kazalara çok fazla maruz kalıyor, kazaların üçte birinden fazlası evlerde meydana geliyor, ev kazalarının yüzde 50’si ise 0-6 yaş grubu çocuklarda yaşanıyor. Üstelik de ev kazaları öngörülebilir ve önlenebilir kazalar grubunda yer alıyorken… Ev ve çevresindeki alanların çocuk için daha güvenli hale getirilmesiyle çocuk için güvenli oyun alanı oluşturmak, doğru ilk yardım prosedürlerini bilmek, ebeveyn olarak en önemli görevlerimizden biri. Çünkü yanlış müdahale ve bilinçsiz yapılan uygulamalar çok daha vahim sonuçlara yol açıyor.

Güvenli oyuncak seçimi
Ayşe Öner’e göre sadece evi güvenli hale getirmek yetmiyor, aynı zamanda oyuncakların da dikkatli seçilmesi ve kontrol altında olması gerekiyor. Çocuğunuzun boğulmasına sebep olabilecek küçük parçaları, yaralayabilecek keskin kenarlarının olmaması, kıymıklarının batmayacak kadar yüzeylerinin pürüzsüz olması gerekiyor. Oyuncakların çocuğun gelişim ayına, yaşına ve mizacına da uygun olması önem taşıyor. Öner, “Oyuncağı almadan önce bükün ve kırılma tehlikesi olup olmadığını kontrol edin, doğum günü partilerinde patlamış balon parçalarını ortadan kaldırın, bunlar çocukların hava yolunu tıkayabilir” diyor ve ekliyor; “Oyuncakları toplayacağınız bir kutu veya sandık olmalı çünkü oyuncaklar ortada olursa gece çocuk kalktığı zaman karanlıkta üzerine basarak kendini yaralayabilir, kutunun kapağı da çocuğun üzerine düşmeyecek şekilde olmalıdır.”

Araba koltuğu olmadan olmaz
Bebeğiniz için otomobil koltuğu çok önemli, hastaneden bebeğinizi ilk kez alıp evinize getirirken bile onu oto koltuğunda taşımalısınız. Baş etrafına ilk aylarda destek konulmalı ki başı düşmesin. Bebek ağladığında, bebek koltuğundan kaldırmadan arabayı kenara çekerek bebekle ilgilenmelisiniz. Kullanılmış oto koltuğu alacaksanız, emniyet kilitlerini, sapını ve standartlara uyup uymadığını kontrol etmenizde yine fayda var. İlerleyen zamanlarda çocuğunuzun yaşına, ağırlık ve boyuna uygun oto koltuğu almalısınız. Çocuğunuz büyüyüp artık koltuğu kullanmamaya başladığınızda ise mutlaka emniyet kemerini takmalısınız.

Kurşun temasına dikkat
Bebeğin mobilyasının ve duvarlarda kullanılan boyaların kurşun içermemesi önemli. Çünkü kurşun zehirlenmesi belirtilerinin uzunca zaman sonunda farkına varılıyor ve küçük miktarlar bile, hafif gelişim geriliği, davranış problemlerine neden olabiliyor. Kurşun kana karıştığında vücut bunu kalsiyum olarak algılayarak önemli hücrelere, kemik iliği, böbrekler ve bu organların çalışması için gerekli enzimleri salgılayan beyne gönderir; zehirlenme belirtileri ise, karın ağrısı, sinirlilik hali, kansızlık ve soluk beniz, kabızlık, büyümede yavaşlık, dikkat eksikliği olarak görülebilir. Çocuklar kurşunu eski boyalardan, kirli topraktan, kurşunlu çanak, çömlekler ve su borularından gelen sulardan alabilir. Su borularının birleştirildiği kısımlara kurşunla kaynak yapılmamalı. Buradan kopan partiküller sulara geçmemeli. Bu sebeple, evinize suyun giriş noktasına ağır metal filtresi kullanmak akıllıca olabilir. Eğer çocuğunuz kurşunla temas etmişse doktorunuza danışıp test yaptırmalısınız.

Zehirli bitkiler
Bitkilerin bir kısmının yaprağı, çiçeği veya sıvısı zehirli olabilir. Mümkünse evinizde ve bahçede yetiştirmeyin, bahçedeki yabani otları ve mantarları temizleyin. Difanbahya, zakkum, ortanca, nergis, defne, sümbül, deve tabanı, ıtırşahi, açelya, begonya, yüksükotu, süsen, zehirli sarmaşık, sarısalkım, gündüzsefası, morsalkım, ısırganotu, yabani ot gibi bazı bitkilerin yaprakları da alerjiye sebep olabilir.

Dört yaş altı çocuklar kazalar çok fazla maruz kalıyor, kazaların üçte birinden fazlası evlerde meydana, ev kazalarının yüzde 50’si ise 0-6 yaş grubu çocuklarda yaşanıyor.

HANGİ YAŞTA NELERE DİKKAT EDELİM?
Ayşe Öner yaş gruplarına göre en sık karşılaşılan kazaları şöyle özetliyor:

İLK 6 AY
• Alt değiştirme ünitesinden ve annenin yatağından yuvarlanarak bebeğin yere düşmesi
• Bebeğin yanında içilen veya yenilen yiyeceklerin üzerine dökülmesi sonucu oluşan yanık kazaları
• Masanın üzerine bebek taşıyıcısı ile konulması sonucu taşıyıcıyla birlikte masadan yere düşmesi
• Sandalyeye tutunarak ayağa kalkmaya çalışırken sandalye ile birlikte yere düşmesi
• Otomobilde güvenli taşıma yapılmaması sonucu yaşanan otomobil kazaları

6-12 AY
• Mobilyaların sivri kenarları ve çarpma sonucu oluşan dudak ve dil ısırma
• Oyuncakların küçük parçaları, ipler, düğme, boncuk, nazarlık, balon parçaları, yiyecekler ile hava yolu tıkanma veya bunları yutma
• Sandalye ve koltuktan düşme
• Elle tuttuğu kesici nesnelerle kesme ve sıcak nesneleri tutma sonucu oluşan kazalar
• Otomobilde güvenli taşıma yapılmadığı takdirde yaşanan otomobil kazaları

1-2 YAŞ
• Mobilyaların üzerine ve yüksek yerlere tırmanma esnasında yaşanan kazalar.
• Zehirlenmeler
• Dolapları, kutuları ve çekmeceleri karıştırırken yaşanan kazalar
• Havuz, küvet, gölet hatta sığ sularda bile oluşabilen boğulma kazaları
• Dolaşan, koşturan çocuğun yaşayabileceği kazalar
• Otomobilde güvenlik koltuğu ile taşınmaması sonucu olabilecek otomobil kazaları

GÜVENLİ BİR EVİN ADIMLARI
Yaşlara göre oluşabilecek tüm riskler basit önemlerle ortadan kaldırılabiliyor fakat yine de kazanın oluşması durumunda yapılacakları anne-babaların öğrenmesi çok önemli... Güvenlik önemlerini Ayşe Öner şöyle sıralıyor:
• Çocuklu evlerde ilk yardım çantası yerine güvenli bir ecza dolabı mutlaka olmalı, seyahatlerde olabilecek kazalara karşı ise ilk yardım çantası mutlaka bavula konulmalı.
• Boğulmaya sebep olabilecek toplu iğneler, düğmeler, lastik ve makara gibi cisimlerin kutuları çocuğun erişemeyeceği yerde olmalı.
• Sarkan perde, lamba ipleri kısaltılmalı, masa ve sehpa üzerindeki örtüler, tehlikeli ve kırılabilir kıymetli eşya ve biblolar kaldırılmalı.
• Parke ve taş zeminde kayabilecek kilim ve halılar altına kaymayı önleyecek altlık yerleştirilmeli.
• Mobilya kenarlarının köşeleri silikon yumuşak yastıklarla kapatılmalı.
• Elektrik prizleri kapatılmalı, kordonlar saklama kutuları ve kısaltma aparatları ile çocuğun ulaşamayacağı hale getirilmeli.
• Pencere, balkon ve sokak kapıları çocuk için tehlike oluşturmayacak şekilde kilitlenmeli, güvenli hale getirilmeli.
• Evde merdiven varsa girişlerine güvenlik kapısı konulmalı.
• Düşmesine sebep olacak oyuncak dağınıklığı toplanmalı.
• Mutfakta plastik torbalar çocuğun bulamayacağı şekilde ortadan kaldırılmalı.
• Mutfakta bulunan fırın ve ocak güvenli hale getirilmeli. Çöp sepeti, buzdolabı için kilit kullanılmalı.
• Çatal, bıçak gibi kesici eşyalar ulaşamayacağı yerlerde olmalı.
• Çekmecelere ve kapılara parmak sıkıştırmaması için güvenlik aparatı kullanılmalı.
• Sabun, deterjan gibi temizlik malzemeleri çocuğun erişemeyeceği şekilde tutulmalı, çocuk için büyük tehlike arz eden korozif maddeler (pas çözücü ve lavabo açıcı) kilitli dolaplarda saklanmalı.
• Çocuklar için kırılmaz bardak kullanılmalı.
• Banyoda küvet veya duşa kabin zeminine kaymayan altlık serilmeli.
• Küvet muslukları yumuşak güvenlik aparatı ile kapatılmalı.
• Elektrikli cihazlar (fön ve tıraş makinesı) sudan uzakta olmalı.
• Kozmetikler, kremler, tırnak cilası çocuğun ulaşamayacağı dolaplar içinde saklanmalı.
• Küvet içinde su sığ dahi olsa çocuk yalnız bırakılmamalı. Banyo sonrası da küvetteki su boşaltılmalı.
• Kapılardaki kilitler üzerinden alınmalı çünkü çocuklar kilit çevirerek kapalı kalabiliyor ve açmayı başaramıyorlar.
• Evde yangına karşı yangın söndürücü bulundurulmalı.
• Çamaşır makinası ve kurutucuların kapakları kapalı tutulmalı.
• Çakmak, kibrit ve kül tablaları ortada bırakılmamalı.
• Bebeğin çocuğun sütü ve maması yanıklara karşı korumak için mikrodalga da ısıtılmamalı.
• Bahçede bulunan hortumlar güvenli yerde saklanmalı ve sıcak güneş ışığında bırakılmamalı çünkü içinde kalan su çok ısınarak yanığa sebep olabilir.
• Bahçe malzemeleri ve barbekü varsa, kullanılan yanıcı maddeler çocuğun ulaşamayacağı yerlere kaldırılmalı, bitkiler içinde zararlı olabilenlerin etrafı çitle kapatılarak çocuğun zarar görmesi engellenmeli.

İLK YARDIM DOLABINIZI GÖZDEN GEÇİRİN
Evde ilk yardım dolabınız yoksa hemen bir düzen oluşturun, varsa içindekileri bir daha gözden geçirin. İşte bir ilk yardım dolabında bulunması gerekenler:
• Yara bantları(çocuklar için olan muhtelif boylarda, resimli yara bantlarI tercih edilebilirsiniz.)
• Sargı bezi
• Steril gazlı bez
• Elastik bandaj
• Çengelli iğne
• Serum fizyolojik
• Pamuk
• Pamuklu çubuk
• Küt uçlu makas
• Cımbız
• Büyüteç
• Digital termometre
• Yakmayan antiseptik solüsyon
• Oksijenli su
• Alerji jel ve şurubu
• Ağrı kesici şurup ve fitil (doktor tavsiyesi ile)
• Rahatlatıcı özelliği olan yara üzerine koruyucu film oluşturan spreyler
• Sıcak veya soğuk kompres için kullanılacak jel torbaları
• Antienflamatuar (iltihap reaksiyonunu önleyen madde) jel veya pomad
• Çocuklu evlerde mobil telefon olmalı ve telefonun tuşlarına acil durumlarda aranacak kişi ve merkezlerin telefonları kodlamalısınız. Tuşlarda hangi numaraların olduğu, telefonun sırtına yazılı şekilde yapıştırmalısınız.
T.C. Sağlık Bakanlığı Ulusal Zehir Merkezi: 114
Ambulans: 112
Polis: 155
İtrafiye: 110

Pencere, balkon ve sokak kapıları çocuk için tehlike oluşturmayacak şekilde kilitlenmeli, güvenli hale getirilmeli

İlk yardımı nasıl öğrenirim?
Hemen bilgi edinmek istiyorsanız Türk Kızılay’ının web sitesinden çocuklar için ilk yardım bilgilerine ulaşabilirsiniz. ilkyardim.org.tr/ cocuklar-icin-ilk-yardim.html Pervin Albayrak’ın ‘Bebekler ve Çocuklar için Temel İlk Yardım’ kitabı, Ayşe Öner’in ‘Hamilelik, Doğum ve Bebek Bakım Kitabı’ ve Ümit Deniz, Ömer Rıfkı Önder’in birlikte yazdığı ‘Anne Çocuk Sağlığı ve İlk Yardım’ kitaplarından faydalanabilirsiniz. İstanbul Doğum Akademisi, Hassas Anne Etkinlik Merkezi ve Ayşe Öner Hamile Rehberlik Hizmetleri’nden konuyla ilgili eğitim alabilirsiniz. 

HAVA YOLU TIKANDIYSA
0-12 ayda
112’yi arayıp hemen tıbbi yardım isteyin. Eğer bebek öksürüyor, nefes alabiliyorsa müdahale etmeyin. Bu tepki tıkayan nesnenin çıkmasını sağlar. Kesinlikle çocuğunuzun sırtına vurmayın! Bebeğin başını bir elle tutarak hava yolu açık tutulacak şekilde, başı enseye doğru çekin. Çenesine hafifçe basarak ağzını açın. Hava yolunu tıkayan cismi görebiliyorsanız, eğer bu cisim alabileceğiniz seviyedeyse baş ve işaret parmaklarınızı cımbız gibi kullanarak, cismi bebeğinizin ağzından alabilirsiniz. Eğer solunum yolunu tıkayan cismi göremiyorsanız, kesinlikle parmağınızı daldırarak (kör dalış), aramaya çalışmayın. Bu durumda bebeği kolunuza ters olarak yatırın. Başparmak ve diğer parmakların yardımıyla bebeğin çenesini kavrayın, hava yolu açık kalacak pozisyonda tutun ve yüzüstü yerçekiminden faydalanmak için 60 derecelik eğimle başını, hava yolu açık pozisyonda ve gövdesinden aşağıda tutun. Beş kez el bileğinin iç kısmı ile bebeğin sırtına kürek kemiklerinin arasına hafifçe vurun. Ardından diğer kolun üzerine başını elle kavranarak sırtüstü çevirin. Yabancı cismin çıkıp çıkmadığına bakın. Çıkmadıysa başı gövdesinden aşağıda olacak sırtüstü şekilde tutun. Beş kez iki parmakla göğüs kemiğinin alt kısmından karnın üst kısmına baskı uygulayın. Uygulamalara yabancı cisim çıkana kadar devam edin.

Bir yaşından büyük çocuklarda
Eğer çocuk öksürüyor, nefes alabiliyorsa müdahale etmeyin. Bu tepki tıkayan nesnenin çıkmasını sağlar. Kesinlikle çocuğunuzun sırtına vurmayın. Eğer çocuk nefes almakta güçlük yaşıyorsa, öksürük etkisizse ve morarmaya başlamışsa veya hiç nefes alamıyorsa tıkanmada uygulanacak ilk yardım müdahalesini başlatmalısınız. Çocuğun arkasına geçip, kolların altından, kendi kollarınızı geçirin ve elinizin birini yumruk yapıp diğer elinizi yumruk yapan elinizin üstüne koyun. Göbek deliğinin üzerine yumruğunuzun başparmak tarafını yerleştirerek, içeri ve yukarı doğru basınç uygulayın. Ellerinizi kaydırarak göğüs kemiğine veya kaburgalara çarpmamaya dikkat edin. Uygulamayı nesne çıkana ya da ilk yardım ekibi gelene kadar yapın.