Yaz aylarının sinsi tehlikesi: Kene ısırığı belirtileri neler? Kene ısırığına karşı ne yapmalı, ne yapmamalıyız?

Türkiye genelinde son yıllarda özellikle Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) hastalığının endemik olduğu bölgelerde kene popülasyonunda ciddi bir artış gözlemleniyor. Her kene ısırığı tehlikeli olmasa da, bazı kene türleri insanlara ve hayvanlara ciddi hastalıklar bulaştırabilir. Acil Servis Uzmanı Dr. Veysel Balcı kene ile ilgili merak edilenleri anlattı ve bazı önerilerde bulundu. 

Kene nedir?

Keneler zorunlu kan emici ektoparazitlerdir. Bacakların uçlarında çengeller ve vantuzlar vardır. Deriye rahatça yapışarak ağız organelleri ile kan emerler. İyice şiştikten sonra kendilerini yere atarak konaklarından uzaklaşır, ot veya ağaçlara tırmanırlar. Ön ayaklarının uçları dokunma ve koku alma için özelleşmiştir. Ormanlarda bulunduğu ağacın altından bir hayvan geçtiği takdirde üzerine düşüp derisine yapışır ve etine hortumunu sokarak kanını emerler. Kenelerin tükürük salgıları dokuları sindiren ve likefiye eden proteolitik enzimler içerir. İnsan ve hayvan hastalıklarının taşınmasında rol oynayan en önemli vektörlerdendir.

Birçok bakteri, riketsiya, spiroket, virüs, parazit, mantar, protozoa ve solucan kökenli hastalığa sebep olabilirler. Ek olarak toksikozlar, felçler ve alerjik reaksiyonlara da yol açabilirler. Dünya'nın her bölgesinde bulunurlar.

Kene Isırığı Nedir?

Keneler vücudun sıcak, nemli bölgelerini tercih eder. Bir kene vücuda bulaştığında, koltuk altlarına, kasıklara veya saçlı ya da yoğun kıllı bölgelere göç ederler. Beslenmek için uygun bir nokta bulduklarında cildi ısırırlar ve kan emmeye başlarlar. Kan emerek beslenen keneler konaklarını ısırdıktan sonra vücuda bağlı kalırlar.

Kenelerin kan emme sırasında tükürük bezlerinden salgıladığı zehirli maddeler ağır sinir sistemi bozukluklarına yol açabilir. Bu zehirli maddeler sinir uyarılarını komşu sinirler ve omurilik üzerinden beyne iletilmesini engeller.

Keneler özellikle koltuk altı, kasık ve saçlı bölge gibi kıllı bölgelerde günlerce saklı kalabildiğinden, belirtilerin nedeninin uzun süre anlaşılmadığı vakalar mevcuttur. Aynı zamanda kanla doyuma ulaşana kadar vücutta kaldıklarından günlerce kalabilirler. Kanla doyuma ulaştıktan sonra genellikle kendiliğinden vücuttan ayrılırlar. 

Kene Isırığı Nasıl Olur?

Kene ısırması, doğada çalılık, ormanlık veya otların çok olduğu alanlarda bulunan kenelerin, bir canlının derisine tutunarak kan emmesiyle gerçekleşir. Keneler, vücuda yapıştıktan sonra ağız kısımlarıyla deriyi delerler. Sonrasında  analjezik (ağrı kesici ) ve pıhtı önleyici maddeler salgılayarak fark edilmeden günlerce kan emebilirler.

Keneler genellikle vücudun açık olan bölgelerine tutunur. Kollar bacaklar ense ve kulak arkası gibi. Küçük keneler daha çoğunlukla derinin ince olan kulak arkası gibi bölgelere tutunurlar. Sonrasında ön bacakları ile deriye tutunarak kafalarını deri altına gömerler. Ağız kısmından salgıladıkları ağrı duyusunu azaltan ve kan pıhtılaşmasını engelleyen madde ile kan emmeye başlarlar. Bu süreç kenenin büyüklüğüne göre birkaç gün ile yirmi güne kadar uzayabilir.

Büyük Kene ve Küçük Kene Isırması Arasında Fark Var mıdır?

Büyük kene ve küçük kene ısırıkları arasında bazı belirgin farklar bulunur. Büyük kene ısırıkları genellikle daha acılı ve belirgin olabilir. Isırık bölgesinde kızarıklık, şişlik ve kaşıntı gibi belirtiler görülebilir.

Büyük keneler, Lyme hastalığı, kırım Kongo kanamalı ateşi gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen patojenleri taşıma olasılığı daha yüksek olan kenelerdir. 

Küçük kene ısırıkları ise genellikle daha az belirgindir ve başlangıçta fark edilmesi zor olabilir. Isırık bölgesinde hafif bir kızarıklık ve kaşıntı görülebilir, ancak bu belirtiler büyük kene ısırıklarına göre daha hafif seyreder.

Küçük keneler büyük kenelere oranla hastalık taşıma riski daha azdır. 

Kene Isırması Belirtileri

Kene ısırıklarını tanımlamak genellikle kolaydır. Bunun nedeni, kene ilk ısırdıktan sonra 10 güne kadar cilde bağlı kalabilir. Keneler grup halinde yaşamadıkları için ısırıkları da tekil olur. Zehirsiz kene ısırması genellikle zararsızdır ve semptom üretme olasılığı düşüktür. Bununla birlikte, kene ısırıklarına alerjisi olan kişilerde ısırık bölgesinde ağrı veya şişlik, döküntü, yanma hissi, kabarcıklar gibi bölgesel semptomların yanı sıra sistemik olarak  nefes almada zorluk, çarpıntı gözlemlenebilir. Bu durumlarda ateş olmaz.

Kene tarafından ısırılan her birey mutlaka doktora başvurmalıdır. Kişilerin fark etmediği semptomlar veya bulguların erken saptanması, olası hastalığın tedavisine erken başlamasını sağlayacaktır. Kene  tarafından bulaşan hastalıkların bulguları birkaç gün ile birkaç haftada gerçekleşebilir. Bu semptomların başlama zamanı bulaşan hastalık tipine göre değişkenlik gösterir. 

Zehirli Kene Belirtileri

Zehirli kene ısırığı, vücuda ciddi zarar verebilecek toksinlerin veya patojenlerin kana karışmasına yol açabilir. Bu durum, bazen sadece  hafif reaksiyonlara neden olurken, bazen de  hayatı tehdit eden komplikasyonlar gelişebilir. Kenenin bulaştırdığı hastalığın belirtileri erken dönemde tanınarak tedavi edilmezse, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Zehirli kene ısırığına bağlı gelişen belirtiler kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Kenenin türü, toksin seviyesi ve bulaştırdığı patojenlere göre belirtiler farklılık gösterir.

Zehirli kene belirtileri şunlardır:

• Isırık bölgesinde kızarıklık, kaşıntı, sıcaklık hissi
• Ateş yüksekliği
• Halsizlik, kırgınlık ve yorgunluk
• Baş ağrısı
• Kas ağrıları ve eklem ağrıları
• Mide bulantısı ve kusma
• Karın ağrısı
• Lenf bezlerinde şişme
• Vücutta döküntü
• Daha ağır vakalarda sistemik etkilerine bağlı olarak, nefes darlığı şuur kaybı ve komaya kadar gidebilecek semptomlar görülebilir.

Kene Isırması Sonucu Ortaya Çıkabilecek Hastalıklar

Coğrafi bölge olarak tüm dünyada keneler yaklaşık  200 çeşit enfeksiyon bulaştırabilir. Kene ısırıkları sadece ciltte yerel reaksiyonlara yol açmakla kalmaz, aynı zamanda vücuda ciddi enfeksiyonlar bulaştırabilir. Ülkemizde en sık, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) ve lyme hastalığı görülmekle beraber daha az sıklıkla,

• Tularemi
• Anaplazmoz
• Babesiyoz
• Riketsiyoz (Akdeniz Benekli Ateşi)
• Ehrlichiosis
• Powassan Virüsü Enfeksiyonu gibi enfeksiyonlar görülebilir.

Kene Isırığı Nasıl Tedavi Edilir?

Kene ısırıkları, özellikle yaz aylarında doğada vakit geçiren kişiler için yaygın bir sağlık sorunu olabilir. Keneler, vücutta gizlice beslenirken bazen hastalıkları taşıyabilir ve bu nedenle bir kene ısırığına karşı doğru ve hızlı bir müdahale önemlidir.

Kene ısırığı, çeşitli hastalıkların bulaşmasına yol açabileceğinden, kene ısırığını fark ettiğinizde dikkatli bir şekilde müdahale etmek gereklidir. Isıran keneyi doğru bir şekilde çıkarmak, ısırılan bölgeyi temizlemek bu tür hastalıkların bulaşmasını engellemekte önemli bir rol oynamaktadır.

Kene Nasıl Çıkarılır?

Keneler, özellikle ormanlık ve çalılık alanlarda vakit geçirdikten sonra karşılaşabileceğiniz küçük parazitlerdir. Kene ısırığı genellikle acısızdır ve fark edilmesi zor olabilir. Ancak, kenelerin kırım Kongo kanamalı ateşi, Lyme hastalığı gibi ciddi hastalıklara neden olabileceği için, derhal ve doğru bir şekilde çıkarılması önemlidir.

Kene ısırması durumunda yapılması gerekenler aşağıdaki gibidir:

Keneyi vücuttan ayırmadan önce kene üzerine herhangi bir şey dökülmemeli ve sürülmemelidir. Keneler strese girdiğinde tükürüğünü insan vücuduna zerk eder. Dolayısıyla, eğer virüs taşıyorsa virüsleri de bulaştırmış olur. Cımbız kullanılarak kene cilde en yakın yerden tutulur. Kenenin ezilmemesine dikkat edilmelidir. Bu aşamada kene seri bir hareketle tek seferde parçalanmadan çıkarılmalıdır. Kene çıkarıldıktan sonra bölge su ve sabunla temizlenmelidir. Eğer bir sağlık kuruluşuna ulaşabilecek mesafedeysek bu işlemi bir hekimin yapması daha uygundur

Keneyi çıkardıktan sonra kene başının veya parçalarının cilt altında kalıp kalmadığı kontrol edilmelidir. Sonrasında sabunlu suyla ısırılan bölge yıkanmalıdır. Son olarak kene çıkarıldıktan sonra öldüğünden emin olmak için alkole daldırılmalı ve kapalı bir kaba yerleştirilmelidir.

Sonrasında mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. 

Kene Isırığı İzi ve Tahrişi Önlemek İçin Neler Yapılabilir?

Kene çıkarma işlemi sonrasında ciltte oluşabilecek iz ve tahrişi önlemek için bölgenin hijyenine ve bakımına özen göstermek gerekir. Bu basit önlemler sayesinde cilt hızla toparlanabilir ve kalıcı iz riski en aza indirilebilir.

Kene çıkarıldıktan sonra şunlara dikkat edilmelidir:

• Bölgeyi düzenli olarak temizleyin: Çıkarma işleminden sonra ısırık bölgesi sabun ve su ile nazikçe yıkanmalıdır.
• Antiseptik kullanın: Alkol, povidon-iyot veya benzeri bir antiseptik solüsyonla bölge dezenfekte edilmelidir. Bu, enfeksiyon gelişme riskini azaltır.
• Kaşımaktan kaçının: Kaşıma, cildin tahriş olmasına ve yara izinin kalıcı hale gelmesine neden olabilir.
• Nemlendirici krem kullanın: Cildin nemli kalması iyileşme sürecini hızlandırır. Parfümsüz, hipoalerjenik nemlendirici kremler tercih edilmelidir.
• Güneşten korunun: Güneşe maruz kalan ısırık bölgelerinde iz kalma riski daha yüksektir. Dışarı çıkarken güneş koruyucu sürülmesi önerilir.

Kene Isırıklarından Kaynaklanan Enfeksiyonlar Nasıl Önlenir?

Kene ısırıklarından kaynaklanan enfeksiyonları önlemek için doğru önlemleri almak son derece önemlidir. Kenelerle teması azaltmak ve ısırıkları erkenden fark edip çıkarmak, enfeksiyonların önlenmesinde kritik rol oynar. Kene ısırması sonrası oluşabilecek hastalıkların önlenmesine yardımcı olacak bazı önemli adımlar şunlardır:

• Uygun Kıyafet Seçimi: Kenelerin yaygın olduğu açık arazilerde, ormanlarda veya besi hayvanlarının bulunduğu alanlarda yürürken uzun kollu gömlek ve pantolon tercih edilmelidir. Pantolonların paçalarını çorap içerisine yerleştirmek olası temas riskini azaltacaktır.
• Yürüyüş Yolu Seçimi: Yolun merkezinden yürümek, kenelerle teması azaltabilir. Kenelerin ağaçların etrafında ve çimenlerde daha fazla bulunduğu göz önüne alındığında, bu yürüyüş yöntemi faydalı olabilir.
• Kene Kovucu Kullanımı: Açık arazide dolaşmadan önce, cilde ve giysilere kene kovucu sprey uygulamak etkili bir korunma yöntemidir.
• Kıyafetlere Permetrin Uygulama: Dış mekanlarda geçirdiğiniz zaman sonrasında giydiğiniz kıyafetlere ve eşyalara permetrin uygulamak, kenelerin giysilere tutunmasını engellemeye yardımcı olabilir.
• Duş ve Banyo: Eve gelindiğine duş almak, vücuttan kenelerin ve diğer böceklerin temizlenmesine yardımcı olur.
• Düzenli Kontroller: Kene ısırıklarına karşı en etkili korunma yöntemlerinden biri, vücudu düzenli olarak kontrol etmektir. Özellikle kolların altında, kulakların arkasında, bacakların arasında, dizlerin arkasında ve saçta bulunan bölgelerde cilt yüzeyini yakından incelemek önemlidir.
• Kenenin Hızlı Tespiti ve Çıkartılması: Bir kene ne kadar erken fark edilip çıkarılırsa, enfeksiyon riskinin önlenmesi o kadar mümkün olur.