Brukizm ve çene eklemi ağrıları: Diş sıkma mı, eklem sorunu mu?

“Sabahları çene eklemi ağrısı, dişlerde hassasiyet ya da yorgunluk hissiyle mi uyanıyorsunuz? Uyku sırasında farkında olmadan dişlerinizi sıkıyor ya da gıcırdatıyor olabilirsiniz. Bu alışkanlık, yalnızca dişlerinizi değil, çene ekleminizi de yavaş yavaş etkileyen sessiz bir tehlike: Bruksizm.

BRUKSİZM NEDİR?

Bruksizm, kontrolsüz çiğneme kası hareketleri sonucu dişlerin sıkılması veya gıcırdatılmasıyla ortaya çıkar. Genellikle uyku sırasında görülse de, gün içinde stres altında farkında olmadan da yaşanabiliyor. Yapılan araştırmalar, bruksizmin en sık nedeninin stres ve anksiyete olduğunu gösteriyor. Ayrıca diş dizilimindeki bozukluklar (maloklüzyon), eksik dişler veya kas-iskelet dengesizlikleri de tabloyu ağırlaştırabiliyor.

BRUKSİZM TEDAVİ EDİLMEZSE NE OLUR?

Tedavi edilmediğinde bruksizm yalnızca dişleri değil, çene eklemini (Temporomandibular Eklem – TME) de etkileyebiliyor. Uzun süreli baskı, dişlerde aşınma, çene kaslarında kısalma, eklemde iltihaplanma ve hatta çene kilitlenmesi gibi komplikasyonlara yol açabiliyor.

Bruksizm yalnızca bir alışkanlık değil; çene eklemi rahatsızlıklarının en önemli tetikleyicilerinden biri olarak biliniyor.

BU ŞİKAYETLERİNİZ VARSA, NEDENİNİN FARKINDA MISINIZ?

Görünmeyen ama yaşam kalitesini derinden etkileyen sorunlardan biri: Çene eklemi rahatsızlıkları.

Bu durum, baş ağrısından boyun tutulmasına, kulak çınlamasından yüz ağrısına kadar geniş bir semptom yelpazesiyle karşımıza çıkıyor. Çoğu zaman hastalar bu belirtileri migren, sinüzit ya da stresle ilişkilendiriyor; oysa altta yatan neden çoğu zaman çene eklemi kaynaklı olabiliyor.

ÇENE EKLEMİ (TME) NEDİR?

TME, kulağın hemen önünde yer alan ve alt çeneyi kafatasına bağlayan, çiğneme ve konuşma gibi temel hareketleri yöneten özel bir eklemdir. Küçük boyutuna rağmen, vücudun en karmaşık eklemlerinden biridir.

Bu eklemde oluşan rahatsızlıklar, TME bozuklukları olarak adlandırılır ve en sık belirtileri arasında şunlar bulunur:

 • Çene açarken veya kapatırken ağrı ve tıklama sesi

•  Baş, kulak ve çene çevresinde ağrı

•  Ağız açıklığında kısıtlılık

•  Sabah yorgunluğu, dişlerde hassasiyet ve aşınma

STRES, BRUKSİZM VE TME ARASINDAKİ BAĞLANTI

Stresin, diş sıkma davranışını artırdığı ve çene kaslarında kasılmalara neden olduğu bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Bu kasılmalar, eklem üzerine binen baskıyı artırarak TME bozukluklarını tetikler. Uyku sırasında farkında olmadan gerçekleştiği için hastalar genellikle ağrının kaynağını anlamakta zorlanır.

ÇENE EKLEMİ DİSK KAYMASI NEDİR?

Ağız açıp kapatırken duyduğunuz seslerin nedeninin çene diskinizin kayması olabileceğini biliyor muydunuz?

TME bozukluklarının önemli bir kısmı disk deplasmanı ile ilişkilidir. Normal şartlarda eklem içinde bulunan kıkırdak disk, çene hareketi sırasında eklem yüzeyleri arasında sorunsuz bir kayma sağlar. Ancak bu disk yerinden oynadığında, çene açılıp kapanırken “klik” veya “tak” şeklinde sesler duyulabilir. Bu durum redüksiyonlu disk deplasmanı olarak adlandırılır; çünkü disk yerinden çıksa da tekrar yerine oturur. İleri aşamalarda ise disk artık eski pozisyonuna dönemez — bu tabloya redüksiyonsuz disk deplasmanı denir. Çene hareketlerinde kısıtlanma, asimetri ve ağrı gibi sorunlar gelişir. Erken teşhisle fizik tedavi, splint (gece plağı) ve kas gevşetici uygulamalarla kalıcı hasarın önüne geçmek mümkündür.

BOTOKS GERÇEKTEN FAYDA SAĞLAR MI?

Bruksizm tedavisinde son yıllarda sıkça gündeme gelen masseter botoksu, diş sıkmaya bağlı kas ağrısını azaltabilir; ancak bu uygulama sorunun kökenini ortadan kaldırmaz. Çene eklemi biyomekaniğini, kas dengesi ve eklem diskinin pozisyonunu göz önüne almadan yalnızca kas gücünü baskılamak, uzun vadede fayda sağlamaz.

Bu nedenle bruksizm tedavisinde botoks, yalnızca yardımcı bir yöntemdir; temel tedavi, oklüzal splint ve eklem rehabilitasyonudur.

Her hastanın eklem yapısı, kas aktivitesi ve stres seviyesi farklıdır; bu nedenle kişiye özel, multidisipliner bir yaklaşım gereklidir.

BRUKSIZM & TME TEDAVISI: HEDEF ODAKLI YAKLAŞIMLAR

Tedavi planı, her hasta için ayrı olarak belirlenmeli; aşağıdaki yöntemler sıklıkla birlikte uygulanır:

 1.   Oklüzal splint / Plak tedavisi

Kişiye özel hazırlanmış sert materyal plaklar, dişlerin birbirine temasını engelleyerek hem dişleri hem de eklemi korur. Gece boyunca uygulanan bu plaklar, çene kaslarının dinlenmesini sağlar.

 2.   Artrosentez (Eklem yıkama)

Sinyaltrafik akışını düzenler, eklem içi basıncı azaltır, enflamasyonu hafifletir.

3.  Hyalüronik asit enjeksiyonu

Eklem içi ortamı iyileştirici, inflamasyonu azaltıcı etki sunabilir 

4. Fizyoterapi & kas gevşetme teknikleri

Masaj, germe egzersizleri, sıcak/soğuk uygulamalar, ultrason veya lazer uygulamaları gibi yöntemlerle kas spazmları azaltılır.

5.  Stres yönetimi & psikolojik destek

Diyafram nefesi, meditasyon, bilinçli farkındalık teknikleri ile bruksizm tetikleyicisi olan stres kontrol altına alınır.

6. Kapanış bozukluklarının düzeltilmesi

Eksik dişlerin tamamlanması, diş hizalama ve kapanış planlaması ile çene ve diş dengesi sağlanır.

ÇENE EKLEMİ SAĞLIĞI İÇİN DİKKAT EDİLMESI GEREKENLER

 •  Sakız çiğneme, tırnak yeme veya kalem ısırma alışkanlıklarından kaçının.

•   Ağız ani ve aşırı şekilde açılmamalıdır (özellikle esnerken).

•   Düzenli uyku, kas gevşemesi için kritik öneme sahiptir.

•   Çene bölgesinde ağrı, ses veya hareket kısıtlılığı hissediyorsanız mutlaka bir Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi Uzmanına başvurun.

Bruksizm ve TME bozuklukları, yalnızca çene eklemini değil; diş yapısını, yüz estetiğini ve yaşam kalitesini de etkiler.

Erken teşhis ve doğru tedaviyle hem ağrısız bir yaşam hem de sağlıklı bir gülüş mümkündür.