Dünyanın en pahalı tablosu 'Elisabeth Lederer Portresi' neden bu kadar yüksek bir fiyata satıldı?

Avusturyalı ressam Gustav Klimt’in nispeten az bilinen ve gizemini koruyan bir tablosu, son müzayedede satılan en pahalı modern sanat eseri unvanını kazandı ve Sotheby’s tarihinde satılan en değerli eser oldu.

BBC'de yer alan habere göre; Klimt'in en sadık müşterilerinin kızı olan Elisabeth Lederer'in tam boy portresi, 18 Kasım'da New York'ta 236,4 milyon dolara (yaklaşık 7.7 Milyar TL) alıcı buldu. Bu dudak uçuklatan fiyat, iki yıl önce Klimt’in 1917-18 tarihli "Yelpazeli Kadın" tablosuna ödenen miktarı (2023'te Londra’da 108 milyon dolara satılarak Avrupa’da müzayedede satılan en pahalı tablo olmuştu) geride bıraktı.

KÜRESEL SANATIN İKİNCİ EN PAHALI ESERİ

Klimt'in eseri, bu rekor satışla Andy Warhol'un 1964 yapımı "Shot Sage Blue Marilyn" (2022'de 195 milyon dolara satılmıştı) portresini geride bıraktı. Böylece "Elisabeth Lederer Portresi", 2017'de 450,3 milyon dolara satılan Leonardo da Vinci'nin 1500 yılı civarına tarihlenen "Salvator Mundi" (Dünyanın Kurtarıcısı) tablosunun ardından, açık artırmada satılan en pahalı ikinci sanat eseri oldu.

Peki, yaklaşık 2 metre boyundaki bu kışkırtıcı derecede karmaşık tuvalin sırrı nedir? 20 yaşındaki varisin uzun, narin vücudu, parıldayan beyaz ipekten bir koza içinde adeta bir krizaliteye dönüşmüş gibi dururken, bu esere böylesine yüksek bir fiyat etiketi kazandıran şey neydi?

ALTIN ÇAĞDAN EKSPRESYONİZME GEÇİŞ

1914-16 tarihli "Bildnis Elisabeth Lederer" (Elisabeth Lederer Portresi), ilk bakışta Klimt'in "Altın Dönemi" olarak adlandırılan, 1907 tarihli "Adele Bloch-Bauer Portresi I" ve 1907-1908 tarihli "Öpücük" gibi göz alıcı eserlerinin belirgin altın zenginliğinden yoksun görünebilir.

Bu görkemli başyapıtlar Viyana Ayrılıkçılığı'nın ihtişamıyla parılarken, sanatçının hayatının son yıllarında (Klimt 1918'de 55 yaşında öldü) yarattığı Lederer’in lirik tasviri, psikolojik açıdan daha kışkırtıcı bir yoğunlukla titreşir.

GİZEMLI TARİH VE LAUDER KOLEKSİYONU

Portrenin estetik zenginlikleri gizli olsa da, değeri oldukça büyüktür. Nazi yetkilileri tarafından ele geçirilen ve Avusturya'nın 1938'de ilhak edilmesinin ardından Lederer'in geniş Klimt koleksiyonuna el konulan portre, 1980'lerin başında yeniden piyasaya çıktı. Ardından, Haziran 2025'te vefat eden Estée Lauder kozmetik imparatorluğunun milyarder varisi Leonard A. Lauder'in özel mülkiyetine geçti.

Onlarca yıldır kamuoyundan gizlenen portre, bir bakıma ilgi odağı olmayı bekleyerek zamanını bekledi. Fiyat etiketi ne olursa olsun, bu gizemli eser sonunda sırlarını açığa çıkarmaya hazır; olağanüstü hikayesi, gerçek ile sembolizmi iç içe geçiren zengin bir görsel dokuya sahip.

SANATSAL ZENGİNLİK: EJDERHALAR VE VENÜS

Birinci Dünya Savaşı'nın ilk yıllarında yapılan portre, Viyana’nın en zengin Yahudi ailelerinden August ve Serena Lederer’in kızı Elisabeth’i adeta prizmatik bir şekilde yücelterek, ortaya çıktığı Altın Çağ'ın son görkemli nefesi olarak okunabilir.

Doğu Esintileri: Genç kadının etrafında dönen, aldatıcı bir şekilde süslü Doğu Asya esintili motiflerin detaylı dizisi ve koyu gözlerinin içe dönük dinginliği, izleyiciyi Avrupa tarihinin karmaşasından alıp zaman ve mekânı aşarak götürüyor.
Renkli Cesaret: Klimt'in daha önce güvendiği altının cüretkârlığı, bu eserde adeta bir tür ters simya yoluyla, Ekspresyonizm'in cüretkârlığına yakın, canlı ve kışkırtıcı bir rengin korkusuzluğuna dönüşmüş durumda.
Kültürel Kodlar: Yakından bakıldığında portre, kışkırtıcı ve kültürel açıdan karmaşık detaylarla dolu. Elisabeth'in ayrıntılı cübbesi ve elbisesinin tasarımında Klimt, mikroskobik tıbbi imgeler dünyasından ve Doğu Asya sanatından ilham alınmış sembol ve formların hatlarını yansıtıyor.
Efsanevi Varlık: Cübbesindeki ejderhalar, Qing Hanedanlığı tekstillerini anımsatıyor; bu, kozmik otoriteyi ve imparatorun ilahi yetkisini temsil eden bir motiftir. Stilleştirilmiş dalgalardan yükselen bu yaratıklar, Elisabeth'e adeta doğaüstü canavarları evcilleştiren efsanevi bir varlık kazandırıyor.