Ergenlik çağında başlıyor: 8 soruda Anoreksiya Nervoza hakkında bilinmeyenler

Yeme bozuklukları, toplumda giderek artan ve bireyin hem fiziksel hem de ruhsal sağlığını derinden etkileyen ciddi rahatsızlıklardır. Bu bozukluklardan biri olan Anoreksiya Nervoza, çoğu zaman yalnızca zayıf kalma isteği gibi algılanabilmektedir ancak kökeninde çok daha derin psikolojik nedenler barındıran bir hastalıktır.

Beslenme ve Diyet Uzmanı Gökçe Kozanoğlu bu yazıda, Anoreksiya Nervoza hakkında sıkça sorulan soruları yanıtlayarak ve bu rahatsızlığı daha yakından tanımayı ve alandaki farkındalığı artırmayı hedeflediğini söyledi. Çünkü yeme bozuklukları sadece kilo ile ilgili değil; beden algısı, duygusal denge, psikolojik dayanıklılık ve yaşam kalitesiyle yakından ilişkili olan çok yönlü bir konudur.

İçindekiler

1. Anoreksiya Nervoza Nedir?
2. Anoreksiya Neden Olur?
3. Anoreksiya Nervoza Belirtileri Nelerdir?
4. Anoreksiya Kimlerde Görülür?
5. Anoreksiya Nervoza Tanısı
6. Anoreksiya Nervoza Tedavisi
7. Anoreksiya nervoza hastaları nasıl beslenmeli?
8. Anoreksiya ölümcül bir hastalık mı?

Anoreksiya Nervoza Nedir?

Anoreksiya Nervoza, bireyin kalori alımını aşırı derecede kısıtladığı, ciddi fiziksel ve ruhsal sonuçları olabilen bir yeme bozukluğudur. Terim anlamı olarak "anoreksiya" kelimesi iştahsızlık anlamına gelse de, “nervoza” eki eklendiğinde bu durum yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda zihinsel bir hastalık halini alır. Bu hastalık, kişinin beslenmeye, kiloya ve beden algısına dair olumsuz düşünce ve inançlarının davranışlarını kontrol altına alacak düzeye ulaşmasıyla karakterizedir. Zayıf bir bedene sahip olma arzusu, kilo alma korkusu veya beden algısında bozulma ile seyreder. Bu süreçte kişi, kalori alımını kısıtlamanın yanı sıra aşırı egzersiz yapabilir, öğün atlayabilir ya da yediklerini çıkarma gibi yöntemlere başvurabilir. Sonuç olarak, birey sağlığını tehdit edecek düzeyde ağırlık kaybı yaşayabilir ve vücut sistemleri yetersiz beslenmeden dolayı zarar görmeye başlayabilir. Anoreksiya Nervoza yalnızca fiziksel belirtilerle değil, bireyin yemek yemekle, kilo almakla ya da vücudunun görünümüyle ilgili düşüncelerini kontrol etmesindeki zorlukla da kendini gösterir. Bu düşünceler, günlük yaşamı büyük ölçüde kaplar ve yaşam kalitesini düşürür. Eğer erken tanı koyulup müdahale edilmezse, hem fiziksel hem de psikolojik yönden hayati riskler taşıyan ciddi bir hastalığa dönüşebilir.

Anoreksiya Neden Olur?

Anoreksiya Nervoza’nın nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık, kültürel baskılar ve psikolojik etkenlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. Özellikle günümüzde sosyal medyada idealize edilen ince beden algısı, bireylerin diyet yapma ve kilo kontrolüne yönelmesini tetikleyebilmektedir. Ergenlik dönemi, stres ve bedenin ön planda olduğu mesleklerde çalışmak gibi çevresel faktörler de hastalığın gelişiminde rol oynayabilir. Ek olarak mükemmeliyetçilik ve düşük benlik algısı gibi psikolojik özellikler de bu süreci etkiler.

Anoreksiya Nervoza Belirtileri Nelerdir?

Anoreksiya Nervoza’nın en dikkat çeken belirtisi, kişinin sağlığını tehdit edecek derecede kilo kaybetmesidir. Hastalar genellikle kilo almaktan aşırı korkar ve besin alımını ciddi şekilde kısıtlar. Anoreksiya Nervoza belirtileri genel olarak fiziksel, psikolojik ve davranışsal olmak üzere üç ana grupta incelenebilir. Fiziksel belirtilere temelde kilo kaybı, baş dönmesi, adet düzensizlikleri veya kesilmesi, yorgunluk, ciltte kuruluk ve saç dökülmesi örnek verilebilir. Ayrıca sindirim problemleri, kabızlık ve besin intoleransları da sık görülür. Psikolojik belirtiler ise beden algısında bozulma, kilo alma korkusu, yemek ve kilo ile ilgili takıntılı düşünceler, kaygı, depresyon, düşük benlik saygısı ve mükemmeliyetçilik şeklinde kendini gösterir.

Davranışsal belirtilerde ise aşırı kalori sayma, diyet kısıtlamaları, ilaçların kötüye kullanımı, tıkınırcasına yeme ardından kusma, gizli yeme, sosyal ortamlardan kaçınma, aşırı egzersiz yapma ve yemekle ilgili örnekler sayılabilir. Bu belirtiler fiziksel ve psikolojik sağlığı ciddi şekilde etkiler. Bu nedenle, tanı ve tedavisi sürecinde fiziksel, psikolojik ve beslenme ile ilgili belirtiler multidisipliner bir ekip tarafından değerlendirilmelidir. Erken tanı ve kapsamlı müdahale, hastalığın olumsuz etkilerinin azaltılmasında hayati öneme sahiptir.

Anoreksiya Kimlerde Görülür?

Anoreksiya Nervoza her yaşta görülebilmekle birlikte en sık ergenlik ve genç erişkinlik döneminde görülmekte. Bu dönem, beden ve kimlik değişimlerinin yoğun yaşandığı, bireyin kendine dair algısının hassaslaştığı kritik bir süreçtir. Günümüzde sosyal medya ve dijital platformların yaygınlaşmasıyla, ideal beden ölçülerinin sürekli vurgulanması ve güzellik standartlarının dayatılması, özellikle genç kadınlar üzerinde büyük bir baskı oluşturmakta; bu da hastalığın gelişme riskini artırmaktadır.

Ayrıca bedenin ön planda olduğu bale, modellik gibi meslek ve spor dallarında da hastalığın görülme sıklığı daha yüksektir. Mükemmeliyetçi, düşük benlik algısına sahip ve kontrol ihtiyacı yüksek bireylerde de ortaya çıkma ihtimali artmaktadır. Kısacası, anoreksiya nervoza sadece zayıf görünme arzusu değil, toplumsal ve psikolojik birçok faktörün bir araya gelmesiyle şekillenen çok boyutlu bir hastalıktır.

Anoreksiya Nervoza Tanısı

Hekimler tarafından erken tanı konulabilmesi için bireyden kapsamlı bir öykü alınır, fizik muayene, ilgili laboratuvar testleri ve psikolojik değerlendirmeler gereklidir. Bu aşamada hastanın yeme alışkanlıkları, beden algısı, egzersiz alışkanlıkları ve kilo durumu detaylı olarak sorgulanır. Bu multidisipliner yaklaşım, hastalığın hem fiziksel hem de psikolojik boyutlarının doğru şekilde değerlendirilmesini sağlar ve tedavi planının oluşturulmasında temel rol oynar.

Anoreksiya Nervoza Tedavisi

Anoreksiya nervozanın tıbbi beslenme danışmanlığı, psikolojik danışmanlık ve farmakolojik tedaviler gibi bütüncül bir yaklaşım gerektiren bir tedavi süreci bulunmaktadır. Bu nedenle farklı branşlardan uzmanların yer aldığı multidisipliner bir sağlık ekibiyle çalışılması önerilmektedir.

Tıbbi beslenme tedavisi tedavinin önemli bir bileşenidir. Bireyin birlikte çalıştığı diyetisyen tarafından hastanın mevcut durumu, ihtiyaçları ve besinlere karşı geliştirmiş olabileceği korkular dikkate alınarak bireyselleştirilmiş bir programla takibi önemlidir. Bu tedavi ile hastanın sağlıklı kiloya güvenli bir şekilde ulaşması ve koruması hedeflenir. Beslenme tedavisi yalnızca kilo kazandırmakla kalmaz, aynı zamanda hastanın yiyeceklerle olan olumsuz ilişkisini iyileştirmeye, sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırmaya ve beslenmeye dair kaygıların azalmasına yardımcı olur. Hastalar düzenli takip altında tutulur; beslenme durumu, elektrolit, vitamin ve mineral dengesi ve genel sağlıkları yakından izlenir. Ciddi beslenme yetersizliği durumlarında hastanede tedavi gerekebilir. 

Anoreksiya nervoza hastaları nasıl beslenmeli?

Hastaların beslenme programları, her bireyin fiziksel, psikolojik ihtiyaçları ve koşulları dikkate alınarak özel olarak planlanır. Bu nedenle, tedavi sürecinde uygulanacak beslenme stratejileri genellenemez ve hastadan hastaya büyük farklılıklar gösterir. Tedavinin ilk aşamalarında, vücudun yeniden beslenmeye alışması için kalori alımı kontrollü ve kademeli şekilde artırılır. Ek olarak diyetisyenler hastanın yiyeceklere karşı geliştirdiği korkuları azaltmak ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırmak için de destek olabilmektedir. Bu süreçte, düzenli takip ile beslenme durumunun izlenmesi çok önemlidir. Beslenme programları, hastanın bireysel toleransına ve psikolojik durumuna uygun olarak esnetilir ve düzenlenir. Bu şekilde yiyeceklere karşı olan olumsuz tutumların düzeltilmesi ve kalıcı iyileşmenin sağlanması hedeflenir. Sonuç olarak, anoreksiya nervoza tedavisinde beslenme desteği, bireye özgü ve aşamalı bir yaklaşım gerektirir. Hastanın hem fiziksel sağlığının korunması hem de beslenmeyle ilgili kaygılarının yönetilmesi için uzmanların rehberliği kritik öneme sahiptir. Kişiye özel planlama ve düzenli takip, tedavi başarısını artıran temel unsurlardır.

Anoreksiya ölümcül bir hastalık mı?

Tedavi edilmediği takdirde anoreksiya, uzun süreli açlık ve ciddi kilo kaybına bağlı olarak beden üzerinde hayati tehlike yaratabilecek komplikasyonlara neden olabilir. Bu nedenle hastalığın ciddiyetinin farkına varılması ve erken dönemde müdahale edilmesi tedavi için son derece önemlidir. Anoreksiya tedavisinde genellikle multidisipliner bir yaklaşım gerekir; psikolog, psikiyatrist, diyetisyen ve hekimlerin birlikte yürüttüğü çok yönlü bir tedavi süreci ile ilerlenir. Tedavinin amacı yalnızca kilo alımını sağlamak değil, aynı zamanda kişinin yeme ile ilişkisini, beden algısını ve psikolojik durumunu iyileştirmektir. İyileşme süreci zaman alabilmektedir, ancak doğru destekle anoreksiya nervoza hastaları sağlıklı bir yaşam biçimine yeniden kavuşabilir.