Ağacı yaşken eğin...

Çocuk, anne-babadan duyduğunu değil evde gördüklerini öğrenir. “Çocuklarınızın sizi dinlememelerine üzülmeyin, esas, sizi her an izlemelerinden korkun” der Amerikalı yazar Robert Fulghum. Davranışları, alışkanlıkları, konuşmaları… Evde yaşadıklarını, öğrendiklerini dışarıda uygular adeta.

Para karakterimiz de çocukken oluşur. Anne hesapsızca alışveriş yaparken kızının tutumlu olması mümkün mü? Ya da baba sürekli borç içindeyse, oğlu da bunun normal oluğunu düşünür. O yüzden çocuğa daha beş yaşından itibaren para kavramını öğretmeye başlayabilirsiniz. Ama dikkat, eğer siz paranızı henüz yönetemiyorsanız çocuğunuz için önce kendinizi eğitin.

Öncelikle çocuğa paranın ‘kötü’, ‘elimin kiri’ olduğunu söylemekten kaçının. Bütçe toplantılarınıza onu da dahil edin. Evin gelir gider durumunu o da öğrensin.

Harçlık disiplini
Önce harçlık. Çocuğunuza mutlaka harçlık verin. Para eğitiminin ilk adımı. 6-7 yaşından itibaren harçlık verebilirsiniz. Haftanın bir gününü seçin ve düzenli verin. Sakın aksatmayın. Miktarı siz belirleyin. Harçlığı ile ne yapacağını anlatın. Çocuğunuz 13 yaşına geldiğinde harçlığını aylığa çevirin. Parasını idare etmeyi ne kadar erken öğrenirse hayata hazırlanması için o kadar iyi.

Evladım para araçtır amaç değil
Para üç ayaklı bir tabureye benzer. Bir ayağı harcamak, bir ayağı biriktirmek, bir ayağı da paylaşmak. Şöyle de yapabilirsiniz. Hem bunu yaparken çocuğunuzla beraber vakit geçirip eğlenebilirsiniz. Üç tane cam kavanoz, renkli el işi kağıtları, renkli boya kalemleri alın. Oturun beraber masaya, kekler kurabiyeler de koyun. Beraber kumbara hazırlayın. Her kavanozu farklı yapın ve üstüne ne olduğunu yazın. Bir kavanoz harcama, biri birikim, biri de paylaşmak. Peki bunu nasıl kullanacak? Çocuğunuza, harçlığını alınca küçük bir miktarını önce birikim kumbarasına, geri kalanını da diğer iki kumbaraya atmayı öğretin. Paylaşma kumbarasına da ara sıra bir miktar para atın.

ÇOCUK HAK ETMEYİ ÖĞRENMELİ
Psikiyatr Pof. Dr. Yankı Yazgan çocuklarıyla az vakit geçiren anne-babaların yaptığı en büyük hatanın hediye ve para ile telafi olduğunu söylüyor. “Çocuk hak etmeyi öğrenmeli. Yoksa para çar çur olur” diyen Yazgan şunları da ekliyor: “Hediye için bir neden olmalı. Kutlama, ödül gibi. Durduk yere sırf mağazaya girdik diye oradan bir şey alıp çıkmak ve hele bunu kendimizi bağışlatmak için yapmak çocuğun ağzına bir parmak bal sürmek oluyor. Etkisi çabuk geçiyor amacımıza yaramıyor.”

YATIRIMCI ÇOCUK
Çocuk yatırımı da küçük yaşta öğrenmeli. 13 yaş sonrası ona yatırım araçlarını anlatın. Hisse senedi, fon, bono. Tabii canı sıkılmasın diye biraz eğleneli bir şekilde ve basitçe. Beraber hisse senetlerini, gelişimini takip edin. Sonra bırakın o takip etsin, ara sıra sorular sorun. Öğrendiği ekonomik terim başına 25 kuruş verin. Bakalım hevesi var mı?

İşleyen demir ışıldar
Anne-babaların en büyük zaafı: “Ay çocuğuma kıyamam, zaten ömrü boyunca çalışacak…” Eee çocuk çalışıp karşılığında para kazanmayı ne zaman öğrenecek? Üniversiteyi bitirip iş aramaya başladığında mı? Kıyın çocuğunuza! İnanın ona kötülük değil çok büyük iyilik yapmış olacaksınız. Yaz tatillerinde mutlaka küçük bir işte çalışmasını sağlayın. Hayvan seviyorsa veteriner yanında köpekleri gezdirme işi yapabilir. Kendinden küçük çocuklara iyi olduğu konularda mesala matematik, yabancı dil gibi ders verebilir.

EN UYGUN YAŞ
Psikiyatr Prof. Dr. Bengi Semerci’ye sordum: “Çocuk cep telefonu istediğinde ne yapmalı?” Şöyle anlattı: “Cep telefonu çocuğa 15 yaşından sonra alınmalı. Çocuğun küçük yaşlarda cep telefonu, iPad’i ve bilgisayarı olmamalı. 14-15 yaşına kadar ortak kullanım alanında kullanmalı ki siz kontrol edebilin. Mutlaka ısrar edecektir. Anne-baba hemen pes etmemeli. Kararlı ve dik durmalı. Çocuğa eğitim en baştan verilmeli.”

twitter.com/ozlem_denizmen