Demans nedir, belirtileri nelerdir? Alzheimer ve demans arasındaki farklar neler? Demansla ilgili 12 soru-cevap

Bellek, düşünce ve zihinsel yeteneklerde, günlük yaşam aktivitelerini etkileyen derecede bozukluk meydana gelmesi olarak tanımlanan demans, pek çok hastalığa bağlı olarak gelişebilen bir sorundur. En çok yaşlılarda görülen ve ölüm nedeni olabilen demansta hasta yakınlarına büyük görevler düşüyor. Peki demans nedir, belirtileri neler? Nasıl teşhis edilir? Alzheimer ile demans farkları neler? Hasta yakınlarının nelere dikkat etmesi gerekiyor? Memorial Şişli Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Özlem Güngör Tunçer demans hakkında merak edilen soruları yanıtladı. 

Demans nedir? 

Demans yani bunama bellek, düşünce ve zihinsel yeteneklerin kişinin günlük yaşam aktivitelerini engellemesi ve bilişsel işlevlerin her geçen gün daha da bozularak ilerlemesi durumuna denilmektedir. Mesleki performansta azalma, sıradan günlük cihazları kullanamama, ev işleri ya da kişinin kendi öz bakımını yapamaz hale gelmesiyle demans akla gelmelidir. Elbette ki yaşlanmaya bağlı olarak bir miktar bilişsel değişiklikler olabilir, ancak günlük yaşam aktiviteleri yaşlanma ile etkilenmez.

Demans neden oluşur?

Demans birçok hastalık nedeniyle oluşabilir. Demansa en sık neden olan hastalık Alzheimer hastalığıdır. Alzheimer dışında, beyin damar hastalıkları, Parkinson hastalığı ve çeşitli nörolojik hastalıklar sonucunda da ortaya çıkabilmektedir. Demans, bir sebep yüzünden beyin hücrelerinin hasar görmesi ve bu durumun bilişsel bozulmaya sebep olması nedeniyle oluşur.

Demans belirtileri nelerdir?

Demansın ilk belirtisi sıklıkla hafıza ile ilgili sorunlarıdır. Özellikle yeni öğrenilen isimlerin, yeni bilgilerin kaydedilmesinde sorun olabilir. Hastalar, sürekli aynı şeyi sorabilir, konu ve soru tekrarları sıkça görülebilir. Neden-sonuç ilişkisi kaybolabilir. Saç tarama, diş fırçalama gibi öz bakım aktiviteleri yapılamayabilir. Huy değişikliği, davranış değişikliği de demans belirtileri arasında yer almaktadır.

Demanslı hasta halüsinasyon görür mü? 

Demanslı hastalarda halüsinasyon görülmesi sık karşılaşılan bir durumdur. Ancak bu durum sıklıkla orta ya da geç evrelerde ortaya çıkmaktadır. Bulunulan evin kendi evi olduğunu kabul etmeme, yakınları ile ilgili hırsızlık, terkedilme, sadakatsizlik gibi hezeyanlar sık görülebilmektedir.

SağlıkBeyin tümörleri! Hepsi öldürücü mü? Belirtileri, nedenleri, tedavisi

Demans evreleri nelerdir? 

Erken, orta ve geç evreler olarak sınıflandırılabilir. Genelde erken evrede yakın geçmişe ait olayların hatırlanmasında güçlük, aynı soruların tekrarlanması, kelime bulma güçlükleri dikkati çeker. Banka işleri, fatura ödemeleri gibi mali işlerde hatalar olabilir. Hobiler  sürdürülemez olmuştur. Okumak ve gazete-TV, aktüel olaylara olan ilgi azalmış olabilir. Orta evrede, hasta ev dışındaki bağımsızlığını artık tümüyle yitirmiştir. Başkalarının evinde odaları karıştırabilir. Yeni öğrenme artık hemen hiç mümkün olamamaktadır. Birinci derece yakınları hakkındaki bilgiyi genellikle korusa da, torunlarının sayısı, isimleri gibi detay bilgileri karıştırmaktadır. Ağır demans evresinde yakınlarını karıştırabilir, aynadaki kendi yüzünü tanıyamayabilir, mekan ve zamandan habersiz olunur. Giyinmek, yıkanmak, yemek gibi temel günlük yaşam aktiviteleri için artık tam bir gözetim gerekmektedir. Hastanın giderek ayakta durması, oturması zorlaşır ve yatağa bağımlı hale gelir.

Demans türleri neler?

En sık görülen demans türü Alzheimer hastalığı’dır. Demansın, vasküler demans, Lewy cisimcikli demans ve frontotemporal demans olarak bilinen farklı türleri bulunmaktadır.

Demans nasıl teşhis edilir?

Hastada demans şüphesi varsa nöroloji uzmanı hastayı değerlendirmeli, öncelikle ayrıntılı bir öykü alınmalı ve hasta fiziki bir muayeneden geçirilmelidir. Mini Mental Test isimli bir tarama testi muayene sırasında uygulanabilir. Mini Mental Test sonrasında, çeşitli biyokimyasal testler, nörogörüntüleme yöntemleri (beyin MR, BT), nöropsikolojik testler ve gerekirse EEG, belden sıvı alma işlemleri de uygulanabilir. Bu incelemeler ışığında demans ayırıcı tanısı yapılabilir. Demansa neden olan hastalığın teşhisi, demans tedavisi açısından yol gösterici olmaktadır.

Demans tedavisi nasıl yapılır? 

Demans tedavisi ve bu tedaviye yanıt demansın hangi türde olduğuna göre farklılık gösterir. İlerleyici dejeneratif tip demans türlerinin çoğu kesin tedavi edilemez. Ama destek tedavilerle belirtiler ve semptomlar yönetilebilir. Kolinesteraz inhibitörleri ve memantin gibi ilaçlarla hastalığın seyrinde bir miktar yavaşlama, bulgularda geçici bir düzelme sağlanabilir. Ayrıca nöroloji uzmanı depresyon, uyku bozukluğu gibi bulguları geriletmek, tedavi etmek için farklı ilaçlar verebilir. Düşme, çarpma gibi kazaları önlemek için hasta yakınlarına önemli görevler düşmektedir. Bıçak, araba anahtarı gibi güvenliği tehdit eden eşyaların gizlenmesi gerekebilir. Tedavi edilebilir demanslar içerisinde yer alan B12 eksikliği, tiroid hormon bozukluğu gibi nedenlerle ortaya çıkan demanslarda altta yatan nedenin tedavisi ile bulgularda tam düzelme görülmektedir. Demansı olan hastaların nöroloji ve psikiyatri doktorları tarafından düzenli olarak takip edilmesi önem taşımaktadır.  

SağlıkNöroloji hangi hastalıklara bakar? Görüntüleme yöntemleri ve nörolojinin alanları

Alzheimer ve demans arasındaki farklar neler? 

Demans, bunama pek çok hastalık sonucu ortaya çıkabilmektedir, ve bu bir grup hastalığın birleştiği genel bir başlıktır. Alzheimer hastalığı ise demansa en sık neden olan hastalık olarak bilinmektedir.

Demans önlenebilir mi? 

Demansa neden olan hastalıkların riskinin ortadan kaldırılmasıyla demans önlenebilir. Akdeniz tipi beslenme, fiziksel olarak aktif kalmak, haftada en az 150 dakika egzersiz yapmak, bilişsel etkinliklerde bulunmak, alkol tüketimini azaltmak, sigara kullanmamak, diyabet, kolesterol, yüksek tansiyon gibi vasküler risk faktörlerini iyi kontrol etmek ve düzenli doktor kontrolünde olmak, stresi iyi yönetmek, depresyon varlığının erken tespiti ve tedavisi demansın önlenmesinde koruyucu faktörler olarak yer almaktadır.

Demans ölümcül müdür? 

Yaşlılar arasında demans ölüm nedenleri içinde ilk sıralarda yer almaktadır. İleri evre demans hastalığında, hastalar zamanlarının çoğunu yatakta geçirir. İdrar yolu infeksiyonu, yatak yarası infeksiyonuna karşı eğilim artar, sıklıkla araya giren bu infeksiyonlar nedeniyle hastalar kaybedilir.

Demanslı hastaların ve yakınlarının nelere dikkat etmesi gerekir? 

• Öncelikle mutlaka nöroloji uzmanıyla birlikte bir psikiyatri uzmanıyla görüşüp destek almak gerekir.
• Hasta yakınlarının günlük bir rutin oluşturması ve o rutinin dışına mümkün olduğunca çıkılmaması önem taşır. Hastanın sosyalleşmesi için onu teşvik etmek, hastanın güvenliğini sağlamak, hastanın eşyalarının bulunduğu yerleri değiştirmemek, evdeki odaları tanıtmak için işaret ve resimler kullanmak, evdeki kesici- delici aletlerin ulaşılmayacak yere konulmasını sağlamak, hastayla birlikte yürüyüşe çıkmak, eski filmleri izlemek, onunla çeşitli aktiviteler yapmak önemlidir.
• İlaçlarının düzenli kullanmasını sağlamak, beslenmesine dikkat etmek de hasta yakınlarına düşen önemli görevlerdendir.
• Uğraşı rehabilitasyonu bilişsel performansı, psiko-sosyal işlevselliği ve emosyonel dengeyi düzeltmeye yardımcı olur.
• Işığın azaltılması ve seslerin sükünet verici bir duruma getirilmesi gibi çevresel düzenlemelerin yeme davranışını arttırdığı, banyo ve yemek sırasında dinlenen müziğin ajitasyon ve saldırganlığı azalttığı gösterilmiştir.
• Aile üyelerinin ses ve görüntü kayıtlarının dinletilmesi veya izletilmesinin de sakinleştirici etkisi olduğuna ilişkin bildirimler vardır.
• Ajitasyon ve saldırganlık, ısrarcı davranışlar varlığında konuyu değiştirme, dikkatini çelme ve aktivite tedavisi etkili olabilmektedir.

SağlıkBipolar bozukluk nedir? Belirtileri nelerdir? Bipolar bozukluk nasıl anlaşılır?

SağlıkHaşimato nedir, belirtileri neler? Haşimato nasıl tedavi edilir? 9 önemli bilgi