HPV aşısı: Çocukların geleceğini korumak için bilmeniz gerekenler

Sağlık Bakanlığı'nın kararıyla, HPV aşısı Türkiye'de çocukluk çağı aşı takvimine eklenerek uygulamaya başlanacak. Bu stratejik kararla, özellikle rahim ağzı kanseri başta olmak üzere birçok HPV ilişkili kanser ve hastalığın önüne geçilmesi hedefleniyor.

Peki, bu aşı tam olarak neyi koruyor, kimlere ve nasıl uygulanıyor? Kafanızdaki tüm soruları gidermek ve çocuklarınızın sağlığı için bilinçli kararlar alabilmeniz adına, işte Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Hilal Kızıldağ'dan merak edilen tüm detaylar...

1)HPV aşısı çocukları hangi hastalıklara karşı koruyacak?

HPV (Human Papilloma Virus- İnsan papilloma virüsü) cinsel yolla bulaşan en yaygın enfeksiyonlardan biridir. Genital siğiller, rahim ağzı kanseri başta olmak üzere anüs, vajina, vulva, penis, gırtlak ve ağız kanserleri de dahil birçok kansere neden olabilmektedir. HPV aşılaması bu hastalıklara karşı koruma sağlayacaktır.

 2) Çocuklara kaç doz HPV aşısı yapılacak ve dozlar arasındaki süreler ne kadar olacak?

HPV aşısı, 9 yaşından itibaren çocuklara uygulanabilmektedir. 9-14 yaş arası için 2 doz, 14-26 yaş arası için ise 3 doz aşı önerilmektedir. Çalışmalar, 27-45 yaş arasındaki kadınlarda da HPV aşısının etkili olduğunu göstermektedir. Tam koruma için tüm aşı dozlarının alınması önemlidir. Aşı doz aralıkları yaşa göre değişebilmektedir.  HPV aşısının ilk dozu uygulanırken kişi, 9-14 yaş arasındaysa; ilk doz aşı yapıldıktan 6 ay sonra ikinci doz aşı uygulanmaktadır. Eğer ikinci doz, ilk dozdan sonraki 5 aydan önce uygulanırsa, üçüncü doz mutlaka uygulanmalıdır.  HPV aşısının ilk dozu uygulanırken kişi, 15-26 yaş arasındaysa; ilk doz aşının yapıldığı tarihten (en az 1 ay geçmesi şartıyla) 2 ay sonra ikinci doz aşı uygulanmaktadır. Üçüncü doz ise ilk doz aşıdan 6 ay sonra (son uygulanan doz üzerinden 3 ay geçmesi şartıyla) uygulanmaktadır. Üç dozun hepsi 1 yıl içerisinde verilmelidir.

3)Aşı, hali hazırda HPV virüsüyle karşılaşmış bir kişiyi de korur mu, yoksa sadece enfeksiyonu önlemeye mi yöneliktir?

Aş, HPV ile ilişkili hastalıkların önlenmesi için tasarlanmıştır, bu hastalıkların tedavisinde kullanılmaz. Aşıda bulunan HPV tiplerinden herhangi biriyle ilişkili kronik enfeksiyonu veya hastalığı halihazırda mevcut olan kişilerde herhangi bir etki göstermez. Bununla birlikte, aşıdaki HPV tiplerinden biri veya daha fazlasıyla enfekte olmuş kişilerde aşıda bulunan diğer HPV tipleriyle ilişkili hastalıklara karşı koruma sağlayabilir. Yani kişinin hâlihazırda herhangi bir HPV tipini taşıyor olması aşı olmasına engel değildir. Virüsün birden fazla türü vardır ve bağışıklık her bir virüs tipine göre farklı ve bağımsız olarak gelişmektedir. Bu sebeple herhangi bir tip HPV taşıyan kişilerin yine de virüsün diğer türlerine karşı korunabilmesi için aşı olması önemlidir.

4)HPV aşısının olası yan etkileri nelerdir ve bunlar ne sıklıkla görülür?

HPV aşısının uzun yıllar süren araştırmalar sonucunda geliştirilmiş bir aşı olduğu bilinmektedir. Diğer aşılar gibi HPV aşısının da yaygın yan etkileri arasında aşı yapılan bölgede ağrı, şişlik, kızarıklık ve baş ağrısı yer almaktadır.  Nadiren baş dönmesi, mide bulantısı ve kusma, salgı bezlerinde şişme, kurdeşen, çok seyrek olarak da alerjik reaksiyonlar gibi yan etkilerin gözlemlendiği belirtilmektedir. Otoimmun ve nörolojik etkilerde diğer aşılara kıyasla toplumda görülme sıklığı açısından anlamlı artış görülmemiştir. HPV aşısı canlı virüs içermediği için HPV enfeksiyonuna neden olmaz.

5)HPV aşısının çocuk sağlığı açısından avantajları ve dezavantajları nelerdir?

Bir kişinin ilk kez cinsel ilişkiye girdiği anda HPV bulaş riski bulunmaktadır ve yeni HPV enfeksiyonları çoğunlukla adolesan ve genç yetişkinlik dönemlerinde edinilmektedir. Bu nedenle, HPV aşısının en etkili şekilde uygulanabilmesi için HPV ile karşılaşılmadan ve cinsel aktivite başlamadan önce HPV aşısının uygulanmış olması önem taşımaktadır. Çocukluk çağı aşılaması bu açıdan bir avantajdır. Bu kapsamda ACIP (Aşılama Uygulamaları Danışma Komitesi /Advisory Committee on Immunization Practices) tarafından cinsel olarak aktif hale gelmeden önce 11 veya 12 yaşındaki (dokuz yaşından itibaren) tüm kadınlar için 2006 yılından itibaren ve erkekler için 2011 yılından itibaren HPV aşılaması önerilmektedir. Aşılar 9–14 yaş aralığında uygulandığında ileri yaşlara kıyasla daha yüksek oranda antikor yanıtı ortaya çıkmaktadır. Bu da erken dönem aşılamanın daha yüksek koruyucu yanıt oluşturması ile çocuklarda uygulamanın ikinci avantajlı yanıdır. Erken yaşta aşılanmış kişiler, ileride bu virüslerle karşılaştıklarında virüslerin hastalık yapıcı etkisinden kurtulmaktadır. Ancak virüsün hastalık yapıcı diğer türleri de olduğu için aşı yapılsa bile rutin kontrollerin ve ilgili testlerin aksatılmaması gerekmektedir. Bu durum çocuklarda HPV aşılamasına başlamanın aslında bir dezavantajı değildir. Sadece aşılaması tam bireylerin de hayat boyu öneriler çerçevesinde taramalarına devam etmesini hatırlatmaktadır. Çocuklarda HPV aşılamasının bilinen bir dezavantajı yoktur.

 6)Çocuklarda bu yaşta yapılan HPV aşısının çalışmaları ve deneyleri var mı?

Aşılar topluma önerilmeden önce ilaçlar ve diğer biyolojik ürünlerdekine benzer şekilde lisans alırlar. Geliştirilmeleri yıllar alır. Süreç ilk olarak laboratuvar koşullarında yapılan araştırmalar ile başlar, daha sonra birkaç aşamada yürütülen klinik çalışmalar ile devam eder. Bu aşamalardan sonra da lisans başvurusunda bulunur. Halihazırda ülkemizde kullanımda olan HPV aşısı 9-26 yaş arası erkeklerde ve 9- 45 yaş arası kadınlarda çalışılmıştır.

7)Çocukluk çağında HPV görülme oranı belli midir? Bununla ilgili çalışmalar var mıdır?

Dünya genelinde yeni HPV infeksiyonlarının yüzde 74’ü 15-24 yaş grubunda görülmektedir. Seksüel aktif adolesanların yüzde 50’si de cinsel yaşamın ilk 3 yılında enfekte olmaktadır.

8) Bazı uzmanlar aşıya destek verirken bazıları desteklemiyor siz bu konuda ne düşünüyorsunuz?

En yalın hali ile kansere karşı koruma sağlayan bir aşılama olduğu için henüz temas riski düşük olan 11-12 yaş itibari ile hem kız hem de erkek hastalarıma erken dönem HPV aşılamasını öneriyorum.