Hangi öksürük neyin habercisi?

Yazı: Elif Girgin

Öksürük bir reflekstir
“Öksürük bir hastalık değil, çeşitli sağlık sorunlarının belirtisidir. Bronşlarda ve hava yollarında bulunan reseptörlerin uyarılması sonucu ortaya çıkar. Öksürük bu bölgedeki mukusu ve yabancı cismi atmaya yönelik bir refleks aslında” diyor Özel Bodrum Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Sevda Oktay. Çocuklarda öksürük en sık, üst ve alt solunum yolu enfeksiyonlarına bağlı olarak görülüyor. Bunun yanında; astım, alerji, alerjik bronşitler, reaktif havayolu denilen çocukların bronş reaksiyonunun fazla olduğu durumlar, yabancı cisim aspirasyonları, reflü ve kistikfibroz ile alerji gibi daha uzun vadeli hastalıklar da çocuklardaki öksürük nedenleri arasında sayılabiliyor.

Ne zaman endişelenmeli?
“Öksürük çocuğun hayat kalitesini bozduğu zaman önemsenmeli” diyen Dr. Sevda Oktay, özellikle uykuyu bozan, gece çocuğu uykusundan uyandıran bir öksürüğün; reaktif havayolu hastalıkları, astım gibi sorunlar açısından önemli bir uyaran olduğunu söylüyor. Ailelerin bu konuda uyanık olması; gündüz çocuğun beslenmesini bozan, gece uykudan uyandıran ve özellikle de ateşle birlikte seyreden öksürüklerde bir an önce bir çocuk hastalıkları uzmanına başvurulması gerekiyor. Şiddetli öksürük ataklarının, özellikle de kuru öksürüklerin çocukta krizlere neden olabileceğini söyleyen Oktay, “Bu ataklar; baş ağrısı, baş dönmesi hatta bayılma ile sonuçlanabilir. Çok şiddetli öksürükler kasları yorar, bu da idrar kaçırılmasına neden olabilir. Şiddetli öksürükler göğüs kafesinde ağrılardan fıtık oluşturan hastalıklara kadar birçok soruna yol açabiliyor” diyor.

Öksürük nasıl tedavi edilir?
Solunum yolu enfeksiyonlarında gözlenen öksürük şikayeti aslında oluşan salgıların solunum yollarından temizlenmesi için vücudun bir savunma mekanizması olarak işlev görüyor. Öksürük kesici ilaçların kullanımı, vücudun bu doğal savunmasını bloke ettiği için önerilmiyor. Bazen bademcik enfeksiyonu ile gribal enfeksiyon ayırımı muayene sonucunda da yapılamıyor. Bu durumda boğaz kültürünün alınması, bazı kan testlerinin yapılması ve sadece ateş düşürücü verilerek hastanın gözlenmesi gerekiyor. Dr. Sevda Oktay, öksürük şikayeti için yapılabilecekleri şöyle sıralıyor:
• Bol sıvı alınması ve yudumlanarak sıvı içilmesi, öksürüğü azaltıyor.
• Boğaz pastili, ballı çay veya bitki çayları (özellikle ayva kabuğuyla birlikte kaynatılan ıhlamur) boğazda kuruluk, gıcık ve öksürüğü önlüyor.
• Öksürüğü yumuşatmak için sütün içerisine bal karıştırmak yararlı oluyor.
• Duş alınması veya odadaki havanın nemlendirilmesi mukus salgılarını yumuşatıyor.

ANNELERİN EN SIK SORDUĞU SORULAR
Öksürük şurubu… İçmeli mi, içmemeli mi?
Dr. Oktay, “Öksürük bir hastalık değil, reflekstir. Vücudun solunum yollarını temizleme ihtiyacı duyduğu anlamına gelir. Çocuk doktorları da öksürüğü bastırmak yerine buna yol açan nedeni bulup tedavi eder. Öksürük şurubu olarak bilinen ilaçların çoğu balgam söktürücü, bir kısmı da öksürük reseptörlerini baskılayan ilaçlardır. Balgam söktürücü ilaçların bir özelliği de balgamı arttırmalarıdır. Doktor önerisi olmadan kullanıldıklarında enfeksiyonun gidişatını değiştirebilir ve solunum sıkıntısı gibi süreçlere neden olabilirler” diyerek gereksiz öksürük şurubu kullanmanın zararlarına dikkat çekiyor.

Alerjik mi, değil mi?
Dr. Oktay, normal bir öksürüğü alerjik bir öksürükten ayırmanın yollarını şöyle anlatıyor: “Öksürük, ‘alerjik rinit’in en çok görülen belirtisidir. Gırtlak bölgesinde tahrişe neden olan alerjen, burun akıntısı olmaksızın kuru öksürük yapabilir. Bazı alerjik reaksiyonlar ise burun içi kaşıntısı ve burun akıntısına neden olabilir. Öksürüğün alerjik olup olmadığını anlamanın en iyi yolu diğer belirtilere bakmaktır. Belirtileri arasında öksürük de bulunan grip, nezle, soğuk algınlığı gibi hastalıkların ateş, yorgunluk, halsizlik gibi diğer belirtilerini göremiyorsanız büyük ihtimalle alerjiktir.”

Neden okul başlayınca öksürük başlıyor?
Çocuklar kreşe veya okula başlayana dek yani ev ortamında çok sık hastalanmıyor. Okul ve kreşlerin açılması ile birlikte bu durum tersine dönüyor. Hastalıklar hem onların hem de ailelerin yaşamının bir parçası oluyor. Bunun en büyük nedeni de sonbahar ve yaklaşan kış ayı ile birlikte toplu yaşanan yerlerde damlacık yoluyla yayılan ve solunum yollarına yerleşen virüslerin yol açtığı enfeksiyonların artması.

Geceleri öksürük neden artıyor?
Hepimizin bildiği bir şey var ki, o da hastalıkların geceleri daha ağır seyrettiği… Öksürük de bunlardan biri. Bunda en büyük etken ise geniz akıntısı. Üst solunum yolu enfeksiyonlarında gündüzleri normal olarak dışarıya akan akıntı, yataktayken yerçekiminin etkisiyle genizden içeriye akıyor. Dr. Sevda Oktay, “Öksürük vücudun bronşlarda veya solunum yollarında olan (bir enfeksiyon ya da öksürüğe neden olan yabancı cisim, sigara dumanı, aşırı toz, balgam gibi) yabancı maddeleri dışarıya atma refleksi olduğu için her zaman durdurulmamalı. Hatta bazı öksürükleri kolaylaştırmak, desteklemek gerekiyor. Sadece öksürüğün günlük yaşamı bozmaması için nefes açıcılar ya da balgam sulandırıcılarla dışarı atacağı salgıyı atmasını kolaylaştırmak lazım. Bunun için de öksüren çocuğu mümkün olduğunca dik yatırın. Gerekirse serum fizyolojikle burnunu temizleyin. Ortamın nemini ayarlamak da gece öksürüğünü azaltabilir” diyor.

BUNLARI DENEYİN!
EVDE
• Özellikle bir yaşından büyük çocuklara ıhlamur gibi bitki çayları, limonlu ılık sıvılar, bol ılık su ve bal, zencefil ve tarçın karışımından sabah akşam 1-2 tatlı kaşığı yedirmek,
• Çocuğun çarşaflarını temiz tutmak,
• Ev hayvanlarından uzak tutmak,
• Çocuğun odasında halı benzeri tüylü eşyaları tutmamak,
• Odasını ve evi iyi havalandırmak,
• Klimaların düzenli temizliğini yaptırmak.
OKULDA
Okulların açılmasıyla beraber çocukların kalabalık ve kapalı ortamlarda bir arada bulunmalarıyla, sınıflarda havalandırmanın yetersizliğiyle ve havaların soğumasının etkisiyle üst solunum yolu enfeksiyonları oluşabiliyor. Bu enfeksiyonlar damlacık yolu ile çok kolay bir şekilde diğer öğrencilere de bulaşarak onların da hasta olmasına yol açabiliyor. Dr. Oktay, “Enfeksiyon hastalıklarının yayılımını önlemede el yıkamanın önemini bir kez daha vurgulamakta fayda var” diyor ve düzenli el yıkama alışkanlığı edinilmesinin, enfeksiyon hastalıklarının önlenmesi için en basit ve etkili yöntem olduğunu vurguluyor.

Geçmeyen öksürük astım habercisi mi?
“Süregelen öksürük atakları, özellikle gece uykudan uyandırabilen ve sabaha karşı yoğunlaşan öksürükler; zaman zaman göğüsten duyulan hışıltı, hızlı soluk alıp verme, sıkışma hissi, küçük hava yollarındaki duyarlılığın bir belirtisi, yaklaşmakta olan olası bir alevlenmenin habercisi olabiliyor. Alerjen duyarlılığı olan bireylerde üst solunum yolu enfeksiyonlarının akut alevlenmeleri tetiklediği birçok bilimsel çalışmada da gösteriliyor. Doç. Dr. Cevdet Özdemir, “Astımın belirtileri beş yaşın altında ortaya çıkmaya başlar. Aslında bu yaş grubundaki çocuklarda hışıltı ve nefes darlığının astımdan mı yoksa farklı bir nedenden mi kaynaklandığı genellikle anlaşılamaz. Ancak hışıltı, astımın belirtisi olabileceğinden, çocukta görülebilecek bazı şikayetlere karşı dikkatli olunmalı“ diyor. Çocukta eğer hışıltı veya nefes darlığı sık tekrarlıyorsa, hışıltı ile birlikte yüzünde, bacaklarında ve kollarında pütürlü ve çok kaşıntılı deri döküntüleri (egzama) var ve geçmiyorsa, özellikle anne, baba, kardeş gibi birinci derece akrabalarda astım veya alerjik rinit (saman nezlesi) varsa, kan tahlilleri veya cilt testleri ile saptanmış olan bir alerji şüphesi varsa hemen çocuk alerji uzmanına başvurulması gerekiyor.

BU HASTALIKLAR ÖKSÜRTÜYOR
Alerjik bronşiyal astım: Çocukluk çağında en sık görülen kronik solunum yolu hastalığı. Tekrarlayan öksürük atakları, özellikle gece ve egzersizle artan öksürük, hışıltı ve nefes darlığı ile kendini belli ediyor. Solunum sıkıntısına neden olabiliyor. Ev tozu akarları, polenler, hayvan tüy ve deri artıkları, küf mantarları ve hamam böceği astım ataklarını tetikleyen alerjenler arasında.

Alerjik rinit (saman nezlesi): Çocuklarda en sık görülen alerjik hastalıklardan bir diğeri de alerjik rinit yani saman nezlesi. Tüm yıl boyu ya da mevsimsel olarak görülebiliyor. Mevsimsel alerjik rinitin en sık nedeni ise polen alerjisi. Hastalarda sıklıkla ilkbahar aylarında gözlerde sulanma, kaşıntı, burun akıntısı, burun kaşıntısı ve burun tıkanıklığı ile hapşırık olarak klinik bulgu veriyor.

Atopik dermatit ve besin alerjileri: Bebeklik egzaması olarak da bilinen atopik dermatit, çocukluk çağında hayatın en erken döneminde görülen alerjik hastalıklardan. Atopik dermatiti olan bebeklerde eşlik eden besin alerjileri dikkat çekici olabiliyor. En önemli besin alerjenleri arasında inek sütü ve yumurta ön sıralarda yer alıyor. Yüzde, boyunda ve vücutta, kol ve bacaklarda kaşıntılı, kuru deri lezyonları tipik belirtileri arasında. Besin alerjisi zaman zaman da sadece sindirim sistemini ilgilendiren bulgular verebiliyor.