Uçuk nedir? Dudakta, burunda, gözde uçuk neden çıkar? Uçuğa ne iyi gelir? 15 soruda uçuk

Günümüzün en yaygın bulaşıcı hastalıklarından biri olarak karşımıza çıkan uçuk hastalığı. Herpes simpleks virüsü halk arasında uçuk olarak da bilinen viral enfeksiyona neden olan bir virüs çeşidi. Uçuğa neden olan bir çok faktör olabilir. Dudakta, burunda, gözde uçuk neden çıkar? Bulaşıcı mıdır? Uçuğu tetikleyen yiyecekler nelerdir? Uçuğa ne iyi gelir? Acıbadem Dr. Şinasi Can (Kadıköy) Hastanesi Dermatoloji Uzmanı Dr. Funda Güneri uçuk hakkında merak edilen her şeyi anlattı.

Uçuk nedir?

Uçuk,  Herpes Simplex tip 1 ve tip 2  olarak iki farklı tipinden birinin bulaşmasıyla ortaya çıkan, dünyada çok yaygın görülen bir enfeksiyondur. Tip 1 en sık dudakta, Tip 2 ise daha çok genital bölgede görülmekle birlikte, az da olsa tam tersi şekilde de olabilir. Ayrıca, herpes enfeksiyonu tüm vücut derisinde, göz, merkezi sinir  sistemi ve karaciğer gibi iç organlarda da görülebilir. Bulaştığında hiç belirti vermeyeceği gibi, ilk atak şiddetli olabilir, tekrarlamalarla ömür boyu devam edebilir.

Uçuk neden çıkar?

Uçuk genellikle çocukluk döneminde, ailede virüsü taşıyan veya aktif enfeksiyonu olan birinden temasla bulaşır. Yetişkin dönemde korunmasız cinsel ilişki ile genital bölgede oluşur. Kişi, enfekte olan tükürükten öpme veya dokunma yoluyla virüsü aldıktan sonra belirti vererek veya belirtisiz enfeksiyon oluşur. Ardından virüs sinir hücrelerinden oluşan ganglion denen sinür hücrelerine gider. Burada  uyur durumda bekler ve ateşli hastalık, stres ile güneş maruziyeti gibi tetikleyici faktörlerin olduğu durumlarda nöronlar yoluyla tekrar deriye döner. Tekrarlayıcı enfeksiyonlarla  döngüsüne devam eder.

Uçuk belirtileri nelerdir? 

Kişi virüsü aldıktan 4-7 gün sonra bazen herhangi bir belirti olmadan, bazen de ateş, halsizlik, bölgesel lenf bezi şişmeleri ile ilk atağı geçirir. Dudak, genital bölge veya diğer bulaşma alanındaki kızarık zeminde su toplamış kabarcıklar uçuğun klasik
görüntüsünü oluşturur. Çocuklarda ilk atakta diş etleri ve ağız içinde de yaralar olabilir. Tekrarlayan enfeksiyonlarda bir gün öncesinde uçuk bölgesinde ağrı, yanma, karıncalanma ve kaşıntı olur. Yaklaşık 5 günde kabuklanarak iyileşir. Bir yaranın hep aynı yerde tekrarlıyor olması uçuk düşündüren bir ipucudur.

Uçuk bulaşıcı mıdır?

Uçuk viral bir enfeksiyon olduğundan bulaşıcıdır. Herpes enfeksiyonu olan kişi  uçuktan bir hafta önce ve sonrasında en fazla bulaştırıcılığa sahiptir. Uçuk çıkmış olan deri bölgesinde herhangi bir belirti yokken de bulaşma ihtimali vardır. Aslında bulaşma yüzde 70 oranında görüntüde uçuk yokken olmaktadır. Enfeksiyonun bitiminden üç ay sonrasına kadar kişi virüs bulaştırabilir. Genital uçukta da partnerde tip 2 herpes testi pozitif ise yıllık bulaşma riski yüzde 10 dur.

Burunda neden uçuk çıkar?

Burunda uçuk çoğunlukla çocukluk döneminde ve aileden bulaşır. Birincil enfeksiyon belirtisiz geçebilir, daha sonraki dönemde burun iç veya dış kısmına da yayılabilen su toplamaları, kaşıntı ve yanma hissiyle gelişen, kişiden kişiye enfeksiyon aralıkları değişebilen lezyon ortaya çıkar. Soğuk algınlığı geçirilirken sık burun  silme  nedeniyle derinin  tahriş olması, ayrıca vücut direncinin düşmesi de  bu bölgede  uçuğun tekrarlamasını  tetikler.

Dudakta uçuk neden çıkar?

Dudak, yarı ıslak doku olduğundan herpes virüsünün çocukluk döneminde yerleşmesine daha müsaittir. Genellikle aileden bulaşır ve ateşli hastalıklar, stres, güneş maruziyeti, adet dönemi, diş müdahaleleri  veya dudak dolgusu uygulamaları gibi tetikleyici nedenlerin varlığında tekrar eder. Kış döneminde dudakların kuruması da uçuğu tetikleyen nedenlerden biridir.

Göz uçukları sebepleri nelerdir?

Uçuk virüsü göz ve göz kapaklarında da enfeksiyon oluşturabilir. Genelde tek göz tutulur, şişme, ağrı ve su kabarcıkları, göz içinde kızarıklık olur. Uçuklu kişiden öpme vs gibi bir temasla ya da ortak makyaj malzemesi kullanımı, dudak gibi bir bölgedeki uçuğu elleyip gözü kaşıma gibi nedenlerle bulaşır. Körlüğe kadar gidebileceği için göz hekimi muayenesi de gerekir.

Çocuklar için uçuk tehlikeli mi?

Uçuk enfeksiyonu bebeklik döneminde tehlikelidir. Gebelikte  son 6 haftada geçirilmiş genital herpes enfeksiyonu varsa sezaryen önerilmektedir. Bebeğe bulaşma olursa sistemik enfeksiyon oluşabilmektedir. Daha büyük çocuklarda ise aileden direkt temas yoluyla uçuk bulaşması olmaktadır. Bebek ve çocuklarda bağışıklık sistemi tam gelişmiş olmadığından uçuğu olan yakınlarının çocuğu öpmesi veya yakın teması uygun değildir.

Sürekli uçuk çıkıyorsa ne anlama gelir? Ne yapılmalı?

Herpes virüsü uçuk yapmadığı dönemlerde de ganglion denen sinir hücre yapılarında bekler. Ateşli hastalıklar, stres, yorgunluk, adet dönemleri, tahriş durumları ve kemoterapi tedavileri sırasında sinir hücreleri vasıtasıyla deri veya mukozalarda tekrarlayan uçuk lezyonlarna neden olur. Vücutta direncin düşmesine neden olabilecek ağır diyetten de kaçınılmalıdır. Yılda 6-10 kez tekrarlıyorsa düşük doz antiviral tablet tedavisi uygulanır. Sık tekrarlayan uçuklarda diş veya kozmetik müdahaleler öncesinde antiviral tedavi uygulama günü ve ardışık günde verilir.

Uçuk başka deri hastalıklarına eşlik eder mi?

Uçuk; egzema, atopik dermatit, bülloz deri hastalıkları ve yanık gibi cilt bütünlüğünün ve bariyer fonksiyonunun bozulduğu durumlarda bu hastalıklar ve durumlara eşlik edebilir. 

Uçuk tanı yöntemleri nelerdir?

Tanı, dermatolog tarafından çoğu zaman kolayca konur. Klinik görünüm tanıda yeterlidir. Genital herpeste teşhis biraz daha zor olabilir. Kesin tanı için antijen arama, virüs izolasyonu veya kanda bakılan antikor testleri yapılabilir. Antikor testleri uçuk çıktıktan birkaç hafta sonra istenmelidir.

Uçuk tedavisi nasıl olur?

Son yıllarda antiviral kremlerden çok, sistemik ilaçlar tercih edilmektedir. Bu ilaçlar uçuğun tekrarlama sıklığını, şiddetini ve viral yayılmayı azaltmada etkilidir. Tedavi mümkün olduğunca enfeksiyonun ilk birkaç gününde başlanmalıdır. Sık atak geçiren kişilerde bir yıl süreyle düzenli sistemik ilaç tedavisi uygulanır. Sonrasında kesilip durum değerlendirilir, ihtiyaca göre devam edilebilir. Daha seyrek olan ama ağrı ve halsizlik gibi belirtiler veren uçukta episodik tedavi denen enfeksiyon oldukça sistemik tedavi verilebilir.

Uçuk tamamen vücuttan atılabilir mi?

Uçuk bulaştıktan sonra virüsü tamamen yok edebilecek bir ilaç henüz yoktur. Günümüzde kullanılan antiviral ilaçlar virüsü geçici olarak pasifize edebilir, ancak tekrarlamasını engelleyemez. Bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi tekrarlama riskini azaltmaktadır. 

Uçuğu tetikleyen yiyecekler neler?

Virüsün çoğalmak için arginine ihtiyacı vardır. Dolayısıyla uçuğu tetikleyebilen  arginin adlı aminoasitten zengin gıdalardan kaçınılmalıdır. Çikolata, fındık ve bademde arginin boldur.  Şekerden zengin gıdalardan da kaçınılmalıdır. Çünkü iyileşmeyi olumsuz etkileyen proinflamatuar besinlerdir. Sigara ve alkollü içecekler de bağışıklık sistemini baskıladığı için uçuklu hastayı olumsuz etkileyen faktörlerdir. 

Uçuğa ne iyi gelir?

 Herpes enfeksiyonu (uçuk ) sık geçiren hastaların bağışıklık sistemini desteklemeleri gerekir. Bu nedenle;

• Güneş ışınlarından korunmak için güneş koruyucu kremler ve şapka kullanılmalı.  
• Düzenli beslenmeli ve sağlıklı gıdalar tüketilmeli.
• Probiyotikler, E ve C vitaminleri, çinko, omega -3 , AHCC (alfa-glukan ) kullanılması  uçuk ataklarını azaltabilir. 
• Bağışıklığı desteklemek için spor yapılması önerilir. 
• Düzenli uyku, stresle baş etmek için hobi edinilmesi iyi önlemlerdir. 
• Aşırı soğuk ve aşırı sıcaktan kaçınılmalıdır.  
• Dudaklar kuruysa nemlendirilmelidir.
• Korunmasız cinsel ilişkiden kaçınılmalıdır. 

Güncel SağlıkUçuk nasıl geçer? Uçuk kremi işe yarar mı?