Hıdırellez'de neler yapılır?

Anadolu kültüründe önemli yeri olan Hıdırellez kutlamaları başladı.

Hıdırellez'de neler yapılır?

Gazi Üniversitesi Türk Halk Bilimi bölümü öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Evrim Ölçer Özünel, Hıdırellez'in yaşama bağlılığın ve doğanın canlanmasının simgesi olduğunu belirtti.

Özünel, "Hıdrellez, baharla birlikte vücut bulan taze hayatın simgesidir. Yaşama bağlılığının uyanışı, doğaya açılışın bayramıdır. Baharın gelişinin, doğanın yeşillenmesinin, canlanışının kutlanması, kışın soğuk günlerinden sonra insanlar arasında bir canlılığın oluşması, uyuşukluğun atılması için şenlik yapılır" dedi.

Hıdırellez'de neler yapılır?
Özünel, Hıdırellez ile Anadolu'da farklı inanışların bulunduğunu anlatarak, şunları söyledi:

"Kimi inanışa göre, Hızır ve İlyas, her yıl 5 Mayıs'ı, 6 Mayıs'a bağlayan gece bir gül ağacının dibinde veya bir su kenarında buluşur. Hızır ve İlyas bolluk, bereket dağıtıp insanların dileklerini yerine getirir. Hıdırellez günü evler temizlenir, yeni kıyafetler giyilir. Bütün bu hazırlıklar Hızır'a rastlamak içindir. Hızır, yeryüzünde gezindiği yerlere ve dokunduğu her şeye
feyiz ve bereket bahşeder. Bu nedenle Anadolu'da 5 Mayıs gecesi kilerlerin, yiyecek kaplarının, para keselerinin ağızları açık bırakılır, gül ağaçlarının dibine dilekler çizilir, dallarına kırmızı bezler bağlanır. Hıdırellez sabahı güneşle birlikte evlere bereket doğar. Doğanın ve tüm canlıların uyanmasıyla şifa ve sağlık bulmak, nazardan korunmak, sıkıntılardan kurtulmak için ateş üzerinden atlanır, evlere söğüt dalları asılır, yumurtalar boyanır, salıncakta sallanılır, niyet çömlekleri hazırlanır ve maniler söylenir. Bu kutlu bahar günü daima ağaçlık alanlarda veya su kenarlarında neşe ve coşkuyla kutlanır."

"Adım Hızır, elimden gelen budur"
Sözlü edebiyatta da Hızır'ın bolluk ve bereket simgesi olarak yer aldığını dile getiren Yrd. Doç. Dr. Özünel, şöyle devam etti:
"Halk arasında Hızır'ın adı etrafında birçok atasözü ve deyim teşekkül etmiştir: 'Adım Hızır, elimden gelen budur.' 'Hızır mısın mübarek?' 'Hızır gibi yetişti.' 'Kul sıkışmayınca Hızır yetişmez.' Her geceyi kandil, her geleni Hızır bil' gibi. Destanlardan efsanelere, masallardan aşık edebiyatı ürünlerine dek birçok sözlü anlatıda da karşımıza çıkan Hızır motifi, Türk toplumunun bu külte atfedilen bellekteki yerini göstermesi bakımından önemlidir."

Hıdırellez'de neler yapılır? - Resim : 1

İSİMLER FARKLI BEKLENTİLER AYNI
Anadolu'da "baharın habercisi" olarak kabul edilen Hıdırellez'in, Balkan coğrafyasında da farklı isimler ancak aynı beklentilerle kutlandığı bildirildi.

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih, Coğrafya Fakültesi Halk Bilimi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Muhtar Kutlu, Hıdırellez'in özgün bir halk inancından kaynaklanan, Anadolu'da
kutlama ve şenliklerle gündeme gelen geleneksel bahar bayramı olduğunu söyledi.

Söylenceye göre, Hızır ve İlyas peygamberlerin, her yıl 5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan gece, bir su kaynağı yakınında yüksekçe bir tepede (hıdırlık) buluşarak ve göğün en yüce katına seyahat ettiklerini anlatan Kutlu, şu bilgileri verdi:

"Bu mitolojik buluşma, rastlantı sırasında ve sonrasında, iyi şeyler gerçekleşir, doğa yenilenir, yiyecek, içecek ve benzeri ürünlerde bolluk görülür, hastalık ve sakatlık gibi rahatsızlıklar savuşturulur. Bu buluşma gününde beklenen Hızır'dır. Hızır'dan sağlık dağıtması, uğur, bereket getirmesi, kısmet ve talihi açması, mal ve servet kazandırması dilenir. Bunun için Hıdırellez'de gerçekleştirilenlerin hepsi, sonuçta dilek ve isteklerin yerine gelmesi için izlenen stratejinin bir ürünüdür."

Hıdırellez'in, İslamiyet'te olduğu kadar Hristiyanlık'taki bazı folklorik unsurlarla benzeştiğine dikkati çeken Kutlu, şunları kaydetti:

"Hıdırellez'e doğuş veren halk inancının temelinde yer alan Hızır-İlyas kültü ve Hıdırellez, folklorik yanı kadar, teolojinin, tasavvufun ve edebiyatın da zengin bir konusudur. İlk bakışta İslam'dan beslenen bu kültik inanışın Balkanlardan Orta Doğu'ya geniş bir coğrafyada İslamiyet öncesi inançlarla ve Hıristiyanlık'taki benzer bir halk inanışıyla iç içe geçmiş olduğu
anlaşılmaktadır. 

Özellikle Anadolu'da İslam öncesi dönemde Hristiyan ahali tarafından takdis edilmiş bir aziz olan Ayios Yeoryios (Aya Yorgi-Hagios Georgios) ile Anadolu'nun İslamlaşmasından sonra bir kült şahsiyete dönüşen 'Hızır' özdeşliği, Hristiyan-Müslüman buluşmasına ilişkin çarpıcı bir örnektir."

Balkan coğrafyasında da kutlanıyor
Hızır'a yüklenen bolluk, bereket özdeşliğinin Anadolu'da olduğu kadar Balkan coğrafyasında da görüldüğünü belirten Kutlu, şöyle devam etti:

"Anadolu genelinde, olumlu anlamdaki hemen her konunun halledilmesinde yardımın gelebileceği beklentisi, Hızır inancı ile birleştirilmiş bir görünüm sergilemektedir. Yardım, özellikle maddi dünyaya yönelik olup bolluk, bereket, zenginlik, uğur, şans, başarı ve kısmetin açılması, mal, mülk, çocuk gibi beklenti ve istekleri kapsamaktadır. Söz konusu beklenti ve isteklerin sağlanmasında Hızır en büyük yardımcıdır.

Günümüzde Balkanlarda 'Aya Yorgi Günü', 'Herdeljez', 'Ederles/Ederlezi' adları altında farklı topluluklarca kutlanan Hıdırellez, bir kültik şahsiyetin çevresinde oluşmuş ortak inançları bünyesinde taşıyan bir pratik olarak değerlendirilebilir. Bu ortaklığın bir başka ifadesi; Hıdırellez'in Balkanlar ve Anadolu'da umudun günü oluşudur. Hızır ya da Aziz George ise bu
geniş coğrafyanın zihninde ve gönlünde umudun efendisidir."

(AA)