Duygusal ilk yardım çantası

Yazı: Halime Sürek Kahveci

Beş yaşında bir çocuk eli kesildiğinde ne yapması gerektiğini biliyor. Yaranın temizlenmesini ve yara bandı yapıştırılmasını istiyor. Çünkü anne-babası ya da çevresindeki yetişkinler, bunu ona öğretiyor. Ancak aynı çocuk, arkadaşı onunla oynamak istemediğinde, kendine güvenini sarsan bir olay yaşadığında ya da reddedildiğinde ne yapması gerektiğini bilmiyor. Çünkü çevresindeki yetişkinler de genellikle bu tür durumlarda ne yapacağını bilmiyor ve çocuklar anne-babalarının söylediklerinden çok, yaptıklarından öğreniyor. Bu nedenle reddedilme, başarısızlık, utanç, yalnızlık hissi gibi ‘ruh kesikleri’ için neler yapabileceğini çocuklarımıza da öğretmek için ‘duygusal ilk yardım çantamızı’ hazırlamamız gerekiyor. “Duygusal ilk yardım çantası da nedir?” diyorsanız gelin Klinik Psikolog ve Dışavurumcu Sanat Terapisti Suzi Amado’ya kulak verelim.

Amado sözlerine “Kendimize güvenimizi olumsuz etkileyen ya da utanç duyduğumuz olaylar olduğunda adeta ruhumuz kesiliyor. Ağır ya da bizi zorlayan travmalar, kayıplar yaşadığımızda da...” diye başlıyor ve şöyle devam ediyor:
“Hayatta zorlandığımızda, reddedildiğimizde, başımıza kötü bir şey geldiğinde, birisi bizi istemediğinde, başarısız olduğumuzda genelde bu durumu, duyguyu yok sayıyoruz. ‘Beni istemeyeni ben istemem’ diyoruz ya da birini suçluyoruz. Ama kendi iç duygularımıza bakıp onlarla irtibata geçemiyoruz. Yani ‘Ay canım kendim!’ diyemiyoruz. Bunu diyemediğimiz için çocuklarımıza da öğretemiyoruz. Aslında çocuk eğitimin en temel taşı, örnek olmak! Çünkü çocuklar bizim onlara söylediklerimizi değil de yaptıklarımızı yapıyorlar. Dolayısıyla biz ne kadar kendimize iyi bakarsak kendimize yardımcı olabilirsek çocuklarımız da o kadar kendine iyi bakmayı öğrenerek büyüyorlar.”

Eleştiri yerine şefkat
Ruh kesiklerimizi iyileştirecek uygulamaların başında iki temel unsur var. Bunlardan ilki içimizdeki eleştirel şesi, şefkatli bir sese çevirme. Çünkü bazen kendimizi, hiç kimsenin bizi eleştirmediği kadar çok eleştiriyoruz, yargılıyoruz. Bu da ruh kesiğimizi daha çok kanatıyor. Amado, “Yalnız ya da eksik hissettiğimizde kendimize şefkatle yaklaşabilmemiz gerekiyor” diyor ve kendimize en sevdiğimiz canlıya davranır gibi davranmamızı öğütlüyor. İkinci nokta ise empati. “Empati birinin karanlığında onunla beraber oturabilmek ve bu karanlığın kendi karanlığın olmadığını bilmektir” diyor.  Amado, “Zorlandığını görüyorum ve bu süreçte ben de senin yanında olmak istiyorum. Bir şeyleri yapamıyor olman benim sana duyduğum sevgiyi, saygıyı değiştirmiyor. Şu an sen olmak ne demek, nasıl bir deneyim anlamak istiyorum” diyebilecek, bu mesajı bize verebilecek, kısacası bize empatiyle yaklaşabilecek insanların yanına gitmemiz gerektiğini söylüyor.

Reddedilme çocukların sıklıkla yaşadığı bir deneyim. “Anne, arkadaşım benimle oynamak istemiyor. Oyuna almadı. Ben onu seviyorum, o beni sevmiyor” sözlerini duyduğumuzda ne yapabiliriz? “Reddedilmede anahtar kelime uyum. Biz; kötü, eksik, yanlış olduğumuz için reddedilmiş olmuyoruz. Sadece birbirimize uygun olmuyoruz” diye konuya açıklık getiren Amado, çocuklarımıza da arkadaşlarının o sırada başka biriyle oynamak isteyebileceğini, bunun sevgisizlik anlamına gelmediğini söyleyebileceğimizi belirtiyor.



Çantanızda neler olabilir?
Sıra geldi duygusal ilkyardım çantamızı hazırlamaya...
Müzik
Müzik, ilk sırada yer alıyor demek yanlış olmaz. Amado, “Herkesin duygusal ilk yardım çantası kendisine özel” hatırlatmasında bulunarak müziğin çok güçlü bir yardım aracı olduğunu söylüyor. Sizi rahatlatan müziklerden bir liste yapabilirsiniz. Size iyi gelen, ruh halinizi yükselten müzikler, neşe, eğlenme ve ferahlık duygusunu da beraberinde getiriyor. Zor zamanlarınızda sevdiğiniz kitapları, filmleri, konuşmaları hatırlamak size iyi gelebilir. Bunun için hazırlayacağınız ‘İyileştiren kaynaklar listesi’ de duygusal ilk yardım çantanızda yer alabilir.

Mindfulness
Türkçe’ye bilinçli farkındalık olarak çevrilen mindfulness kavramı da bu çantanın içinde. Amado, kendini yargılamamayı, kendine saygı duymayı, şefkat göstermeyi ve yaşadıklarına merakla yaklaşmayı içeren bu kavramı anlatırken “Kendinizi, deneyiminizi, hayatınızı olduğu gibi kabul ettiğinizde, iç dünyanızda yaşadığınız çatışma da dönüşür” diyor. Mindfulness egzersizlerinden biri de nefese odaklanmak. Çocuğunuz onu üzen, endişelendiren bir durum yaşadığında derin nefes almasını ve aldığı nefesi fark etmesini önerebilirsiniz. Bunu hatırlayarak kendi başına yapması gün içinde onun da işini kolaylaştırabilir.

Şükran Ağacı
Ailece yapabileceğiniz şükran takvimi de çocuklarınıza iyi gelecek duygusal ilk yardım araçlarından biri. Birlikte kocaman bir ağaç çizebilir ve her biriniz şükran duyduğunuz her şeyi, kitapları, yazarları, insanları, deneyimleri, başarıları, eşyaları, bu ağaca yazabilirsiniz. Resimlerini yapabilir ya da fotoğraflarını asabilirsiniz. Bu hem çocuklarınıza örnek olmak hem de birlikte vakit geçirmek için güzel bir araç.

Mandala
Şükran ağacına benzeyen bir başka araç da şükran mandalası. Büyük bir daire çizip ortasına ailenizi simgeleyen bir çizim yapabilirsiniz. Daha sonra dairenin etrafından çıkan renkli ışınlar çizerek üzerine şükran duyduğunuz şeylerin adını yazabilir, resimlerini çizebilirsiniz. Çikolatanın tadını bilmek, hafta sonu bisikletle gezmeye gidebilmek, evcil hayvanlarınız, sevgiyi hissetmek... Mandalanız her seferinde daha da büyük olabilir.

İlham listesi
Sınavdan kötü not alan çocuğunuz başarısızlık hissi ile boğuşuyor olabilir. Bu gibi durumlarda işe yarayacak araç, ilham listesi. Sizin hazırlayacağınız listeler çocuklarınız için iyi birer örnek sayılabilir. Kendi iş hayatınızda üstesinden gelmeye çalıştığınız bir sıkıntı için hazırladığınız ilham listesinde rol model aldığınız kişilerin yaptıkları yer alabilir. Burada önemli olan başarısızlık hissi yaşadığımız olaydan sonra soracağımız “Peki simdi kontrolü elime nasıl alabilirim?” sorusu. Siz bu soruya cevap verirken listenize becerilerinizi artırmakla ilgili bir madde ekleyebilirsiniz, çocuğunuz da sınava daha erken çalışmaya başlamak, farklı kaynaklara başvurmak gibi yöntemleri not edebilir.